Viện Nghiên cứu Thị trường – Truyền thông Quốc tế (IMRIC) phối hợp Viện Nghiên cứu Chính sách pháp luật&Kinh tế hội nhập (IRLIE) giao Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm (TTLCC) và Trung tâm tư vấn pháp luật Minh Sơn (TTTVPLMS) đã tổ chức buổi tham vấn pháp luật miễn phí dành cho các doanh nghiệp thành viên Câu lạc bộ Doanh nhân IMRIC – IRLIE (Viện IMRIC) và Câu lạc bộ Báo chí Truyền thông&Chính sách pháp luật (Viện IRLIE) vào sáng ngày 11/12/2025 bằng hình thức trực tiếp và trực tuyến.
Có thể thấy, trong quá trình hoạt động của Viện Nghiên cứu Thị trường – Truyền thông Quốc tế (IMRIC) thường xuyên phối hợp Viện Nghiên cứu Chính sách pháp luật&Kinh tế hội nhập (IRLIE) luôn xem công tác trợ giúp pháp lý góp phần giúp người dân giảm nghèo về pháp luật, do đó, Luật Trợ giúp pháp lý được Quốc hội thông qua năm 2006 và Luật Trợ giúp pháp lý được Quốc hội thông qua năm 2017 đều xác định người nghèo là nhóm đối tượng ưu tiên đầu tiên trong các nhóm đối tượng được trợ giúp pháp lý…
Đồng thời, truyền tải nội dung trên các trang tin điện tử, mạng xã hội, tạp chí in như: www.huongnghiepthitruong.vn (Viện IMRIC); www.chinhsachphapluat.vn (Viện IRLIE); www.tuvanphapluatvietnam.vn (Trung tâm TVPLMS); www.thamvanphapluat.vn (Trung tâm TTLCC); www.nghiencuupldautu.vn và www.phattrienspcongnghe.vn (Hiệp hội Nghiên cứu, Tư vấn về Chính sách, pháp luật cho hoạt động đầu tư tại Việt Nam “AVRCIPL”); www.bestlife.net.vn; www.doanhnghiepnongnghiep.vn (liên kết Tạp chí Doanh nghiệp và Trang trại Việt Nam); www.vanhoacongdong.vn (Hiệp hội Phát triển Văn hoá cộng đồng Việt Nam)…
Qua đó, các hoạt động của Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm và Trung tâm tư vấn pháp luật Minh Sơn về công tác trợ giúp pháp lý cho người nghèo, người yếu thế được triển khai đồng bộ, thống nhất trên toàn quốc và được thực hiện thường xuyên, trong đó chú trọng các hoạt động hỗ trợ trực tiếp cho người nghèo, người yếu thế như: thực hiện vụ việc trợ giúp pháp lý; truyền thông về trợ giúp pháp lý ở cơ sở; nâng cao năng lực đội ngũ người thực hiện trợ giúp pháp lý, đội ngũ người tham gia trợ giúp pháp lý…
Cùng với đó, các hoạt động trợ giúp pháp lý được Viện IMRIC; Viện IRLIE; Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm và Trung tâm tư vấn pháp luật Minh Sơn tuyên truyền về các vụ việc trợ giúp pháp lý, với mong muốn ngày càng được nâng cao, nhiều vụ việc thành công, hiệu quả như người được trợ giúp pháp lý được tuyên không có tội hoặc được tuyên mức án nhẹ hơn hoặc chuyển tội danh hay thay đổi khung hình phạt thấp hơn so với mức đề nghị trong cáo trạng của Viện kiểm sát nhân dân…Đặc biệt, trongsuốt thời gian qua trợ giúp pháp lý đã thể hiện rất tốt vai trò của mình trong việc đảm bảo việc xét xử vụ việc khách quan, đúng người, đúng tội, tránh được oan sai cho người dân cũng như đã thực hiện thành công chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước dành cho người nghèo, các đối tượng yếu thế trong xã hội. Trợ giúp pháp lý đã giúp người dân sử dụng pháp luật khi có tranh chấp, vướng mắc, giúp người dân “giảm nghèo về pháp luật”, đảm bảo trật tự an toàn xã hội, người dân yên tâm lao động để giảm nghèo về kinh tế…
Tại buổi tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật miễn phí lần này, các luật gia, luật sư, các tư vấn viên pháp luật đã phân tích về 02 tình huống pháp lý liên quan vụ bị cáo đã chết vẫn bị kết án và tạm đình chỉ điều tra trong vụ án hình sự cụ thể như sau:
Câu hỏi thứ nhất: Từ vụ bị cáo đã chết nhưng bị kết án: Pháp luật quy định thế nào?
Thành viên CLB DN IMRIC – IRLIE nêu thắc mắc: Nếu bị can, bị cáo mà chết trong giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử thì quá trình tố tụng của vụ án sẽ thế nào?
Có thể hiểu, việc người bị buộc tội (bị can, bị cáo) chết là căn cứ bắt buộc để chấm dứt trách nhiệm hình sự đối với người đó.
Cụ thể, việc xử lý vụ án được pháp luật quy định theo từng giai đoạn như sau:
Ở giai đoạn điều tra: Căn cứ vào khoản 1 Điều 230 BLTTHS, khi xác định bị can đã chết, cơ quan điều tra phải ra quyết định đình chỉ điều tra đối với bị can vì lý do người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội đã chết, trừ trường hợp cần minh oan cho họ.
Ở giai đoạn truy tố: Nếu VKS trong quá trình kiểm sát hoặc chuẩn bị truy tố, phát hiện bị can đã chết – tại Điều 248 BLTTHS, VKS có trách nhiệm ra quyết định đình chỉ vụ án đối với bị can đó.
Ở giai đoạn xét xử: Trường hợp bị cáo chết trước ngày mở phiên tòa, căn cứ vào theo điểm a khoản 1 Điều 282 và Khoản 7 Điều 157 BLTTHS, Thẩm phán chủ tọa phiên tòa phải ra quyết định đình chỉ vụ án, tuyệt đối không được mở phiên tòa xét xử vắng mặt bị cáo, vì người đã chết không còn tư cách pháp lý để chịu trách nhiệm hình sự.
Tại Điều 359 BLTTHS, nếu bị cáo chết trước ngày xét xử phúc thẩm thì HĐXX phúc thẩm hủy bản án sơ thẩm và đình chỉ vụ án đối với người này.
Tại Điều 392 BLTTHS, Hội đồng giám đốc thẩm hủy bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật và đình chỉ vụ án nếu có căn cứ người bị buộc tội đã chết.
Tại Điều 74 và Điều 214 BLTTDS, khi đương sự chết trước ngày xét xử, Tòa án phải xác định quyền và nghĩa vụ của họ để xử lý phù hợp với tính chất vụ việc: Trường hợp quyền và nghĩa vụ của người chết được thừa kế: Tòa án tạm đình chỉ vụ án, tiến hành xác định người thừa kế để họ tham gia tố tụng với tư cách là người kế thừa quyền và nghĩa vụ tố tụng. Sau khi xác định được người thừa kế hợp pháp, Tòa án mới tiếp tục giải quyết vụ án; Trường hợp quyền và nghĩa vụ không được thừa kế (như vụ án ly hôn, bồi thường tổn thất tinh thần, yêu cầu xin lỗi công khai…) thì Tòa án phải đình chỉ giải quyết vụ án đối với phần liên quan đến người đã chết, vì quan hệ pháp luật đó gắn liền với nhân thân và chấm dứt cùng với sự chết của họ.
Câu hỏi thứ hai: Tạm đình chỉ điều tra trong vụ án hình sự được pháp luật quy định như thế nào?
Một người dân tại phường Tân Thuận nêu câu hỏi: Tạm đình chỉ điều tra trong vụ án hình sự được pháp luật quy định như thế nào?
Tại Điều 229 Văn bản hợp nhất Bộ luật Tố tụng Hình sự số 104/VBHN-VPQH ngày 27-8-2025 của Văn phòng Quốc hội, có quy định như sau:
Cơ quan điều tra ra quyết định tạm đình chỉ điều tra khi thuộc một trong các trường hợp:
Khi chưa xác định được bị can hoặc không biết rõ bị can đang ở đâu nhưng đã hết thời hạn điều tra vụ án. Trường hợp không biết rõ bị can đang ở đâu, cơ quan điều tra phải ra quyết định truy nã trước khi tạm đình chỉ điều tra; Khi có kết luận giám định tư pháp xác định bị can bị bệnh tâm thần hoặc bệnh hiểm nghèo thì có thể tạm đình chỉ điều tra trước khi hết thời hạn điều tra; Khi trưng cầu giám định, yêu cầu định giá tài sản, yêu cầu nước ngoài tương trợ tư pháp chưa có kết quả nhưng đã hết thời hạn điều tra. Trong trường hợp này, việc giám định, định giá tài sản, tương trợ tư pháp vẫn tiếp tục được tiến hành cho đến khi có kết quả; Khi không thể kết thúc điều tra vì lý do bất khả kháng do thiên tai, dịch bệnh nhưng đã hết thời hạn điều tra.
Đặc biệt, viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao chủ trì, phối hợp với Bộ trưởng Bộ Công an, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng và thủ trưởng các cơ quan khác có liên quan quy định chi tiết điểm này.
Trường hợp vụ án có nhiều bị can mà lý do tạm đình chỉ điều tra không liên quan đến tất cả bị can thì có thể tạm đình chỉ điều tra đối với từng bị can.
Trong thời hạn 2 ngày kể từ ngày ra quyết định tạm đình chỉ điều tra, cơ quan điều tra phải gửi quyết định này cho viện kiểm sát có thẩm quyền, bị can, người bào chữa hoặc người đại diện của bị can; thông báo cho bị hại, đương sự và người bảo vệ quyền lợi của họ.
Trên đây là hai trường hợp điển hình, xin trích dẫn để quý doanh nhân tham khảo lan toả trong cộng đồng về công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật của Viện IMRIC và Viện IRLIE; Trung tâm TTLCC và Trung tâm TVPLMS để quý doanh nghiệp hoạt động kinh doanh hiệu quả, luôn luôn thượng tôn pháp luật…
Viện trưởng Viện IMRIC Hồ Minh Sơn – Giám đốc Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm
