Có thể thấy, công tác trợ giúp pháp lý (TGPL) có vai trò, ý nghĩa hết sức quan trọng đối với đời sống chính trị, phát triển kinh tế – xã hội hiện nay, thể hiện sự quan tâm đặc biệt của Đảng và Nhà nước đối với người nghèo, những đối tượng chính sách, đối tượng yếu thế, khó khăn khác trong xã hội thông qua việc cung cấp dịch vụ pháp lý miễn phí cho họ, góp phần bảo đảm quyền con người, quyền công dân trong tiếp cận công lý và bình đẳng trước pháp luật.
Cụ thể, vào sáng ngày 28/06/2025, tại số 414, đường Huỳnh Tấn Phát, phường Bình Thuận, quận 7, Tp.HCM – Viện Nghiên cứu Thị trường – Truyền thông Quốc tế (IMRIC) phối hợp Viện Nghiên cứu Chính sách pháp luật và Kinh tế hội nhập (IRLIE); Tạp chí Doanh nghiệp và Trang trại Việt Nam giao Trung tâm tư vấn pháp luật Minh Sơn (TTTVPLMS) tổ chức buổi tham vấn pháp lý bằng hình thức trực tiếp và trực tuyến cho các doanh nghiệp hội viên Hiệp hội Trang trại và Doanh nghiệp nông nghiệp Việt Nam (VFAEA); Hiệp hội Làng nghề Việt Nam (VICRAFTS); Cậu lạc bộ Báo chí Truyền thông&Chính sách pháp luật (Viện IRLIE); Câu lạc bộ Doanh nhân IMRIC – IRLIE (Viện IMRIC)…
Đối với công tác phổ biến, giáo dục pháp luật (PBGDPL), hoạt động TGPL có mối quan hệ mật thiết. Trung tâm tư vấn pháp luật Minh Sơn (TTTVPLMS) mong muốn thông qua hoạt động TGPL, bằng các hình thức như: tư vấn pháp luật, tham gia tố tụng và đại diện ngoài tố tụng, sinh hoạt Câu lạc bộ TGPL, v.v… người thực hiện TGPL phổ biến, giáo dục pháp luật cho người được TGPL, giúp họ nâng cao trình độ hiểu biết pháp luật để xử sự phù hợp với các quy định của pháp luật và biết vận dụng pháp luật để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của bản thân và gia đình khi bị xâm phạm. Điểm nổi bật của PBGDPL thông qua hoạt động TGPL là tập trung vào những lĩnh vực pháp luật có liên quan trực tiếp đến những vướng mắc pháp luật hoặc những vụ việc cụ thể của người yêu cầu TGPL nên có mức độ ảnh hưởng sâu sắc tới bản thân người được TGPL, đồng thời có sức lan tỏa tới những người xung quanh.
Trong quá trình tư vấn, các luật gia, luật sư, các tư vấn viên pháp luật. của Trung tâm trong việc TGPL phổ biến cho người dân, doanh nghiệp các văn bản pháp luật liên quan đến vụ, việc; giải đáp những vướng mắc người dân gặp phải; đưa ra lời khuyên, giải pháp, phương án để người dân lựa chọn cách giải quyết vụ việc. Hoạt động tư vấn do đó đã giúp cho người dân nắm vững các quy định của pháp luật, từ đó biết vận dụng pháp luật phù hợp để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của bản thân và gia đình, hình thành lòng tin vào pháp luật và sự công bằng trong xã hội. Đẩy mạnh hoạt động này, hiện nay Viện IMRIC; Viện IRLIE; TC DN&TTVN đã kỳ vọng Trung tâm tư vấn pháp luật Minh Sơn (TTTVPLMS) làm đa dạng các cách thức tiếp nhận và thực hiện tư vấn pháp luật cho người dân, doanh nghiệp cụ thể trực tiếp tại cơ sở, trực tiếp tại trụ sở Trung tâm, truyền tải trên các trang mạng xã hội, trang tin điện tử trực thuộc, qua đường dây nóng và qua email.
Thông qua các buổi tuyên truyền pháp luật và TGPL hứa hẹn sẽ giúp cho người dân, doanh nghiệpnâng cao hiểu biết pháp luật, từ đó có thể tự bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp mình; góp phần thực hiện tốt các chính sách, nhất là chính sách TGPL cho người dân và doanh nghiệp. Dưới đây là hai tình huống cụ thể:
Tình huống thứ nhất: Không nghỉ hết phép năm có được thanh toán tiền
Thành viên Câu lạc bộ Doanh nhân IMRIC – IRLIE nêu sự băn khoăn: Nhiều người lao động không sử dụng hết số ngày phép của mình, vậy không nghỉ hết phép năm liệu có được thanh toán tiền?
Nghỉ phép năm là một trong những quyền lợi cơ bản của người lao động nhằm giúp họ có thời gian nghỉ ngơi, tái tạo sức lao động và giải quyết việc riêng. Trên thực tế, không phải năm nào người lao động cũng sử dụng hết số ngày nghỉ phép của mình. Vậy nên, không nghỉ hết phép năm có được thanh toán tiền hay không, đây là băn khoăn của không ít người lao động.
Trước đó, theo Điều 114 của Bộ luật Lao động 2012, người lao động vì bất kỳ lý do nào – bao gồm thôi việc, bị mất việc làm hoặc các lý do khác – mà chưa sử dụng hết ngày nghỉ phép năm sẽ được thanh toán bằng tiền cho những ngày chưa nghỉ.
Sau khi kết thúc một năm làm việc, người lao động nếu chưa sử dụng hết ngày nghỉ phép năm thì sẽ được doanh nghiệp, người sử dụng lao động thanh toán bằng tiền mặt vào đầu năm sau. Khoản tiền này thường được gọi là tiền nghỉ phép năm, một quyền lợi quen thuộc với nhiều lao động trong giai đoạn trước đây.
Thế nhưng, kể từ khi Bộ luật Lao động 2019 có hiệu lực, quy định về nghỉ phép có một số điều chỉnh quan trọng. Điển hình, Khoản 3 Điều 113 Bộ luật Lao động 2019 quy định: “Trường hợp do thôi việc, bị mất việc làm mà người lao động chưa nghỉ hằng năm hoặc chưa nghỉ hết số ngày nghỉ hằng năm thì được người sử dụng lao động thanh toán tiền lương cho những ngày chưa nghỉ”.
Do đó, so với trước đây, phạm vi các trường hợp được thanh toán tiền cho ngày nghỉ phép chưa sử dụng đã bị thu hẹp lại. Theo quy định hiện hành, chỉ có người lao động nghỉ việc hoặc bị mất việc làm mới được nhận khoản thanh toán này. Điều này, đồng nghĩa với việc người lao động vẫn đang làm việc tại doanh nghiệp nếu không nghỉ hết phép năm sẽ không được thanh toán tiền cho số ngày còn lại (trừ khi có chính sách riêng của doanh nghiệp).
Trung tâm tư vấn pháp luật Minh Sơn khuyến nghị, người lao động nên lưu ý:
Với sự thay đổi trên, để không bị thiệt thòi quyền lợi, người lao động cần chú ý chủ động sử dụng hết ngày nghỉ phép năm trong thời gian làm việc. Qua đó, nếu có kế hoạch nghỉ dài ngày, có thể thỏa thuận trước với doanh nghiệp để chia ngày nghỉ phép thành nhiều lần trong năm. Từ đó, giúp ngườilao động cần chủ động sắp xếp thời gian nghỉ phù hợp với công việc và nhu cầu cá nhân.
Cạnh đó, trong trường hợp cuối năm mà chưa sử dụng hết số ngày phép, có thể thỏa thuận với người sử dụng lao động để chuyển ngày phép sang năm sau. Căn cứ theo quy định, việc gộp ngày phép chỉ được thực hiện tối đa 3 năm/lần. Đây là quyền mà người lao động hoàn toàn có thể thương lượng với doanh nghiệp, giúp bảo vệ tốt hơn quyền lợi cá nhân.
Tham chiếu Bộ luật Lao động 2019, dù đã siết lại việc thanh toán tiền phép năm chưa sử dụng nhưng pháp luật cũng khuyến khích doanh nghiệp áp dụng các chính sách có lợi hơn cho người lao động.
Điển hình, doanh nghiệp nếu mong muốn giữ chân lao động hoặc tạo điều kiện thuận lợi hơn cho người lao động thì vẫn có thể thanh toán tiền lương cho những ngày nghỉ chưa sử dụng, ngay cả khi người lao động vẫn đang làm việc tại công ty.
Tuy nhiên, không phải quy định bắt buộc, mà hoàn toàn phụ thuộc vào chính sách nội bộ của từng doanh nghiệp.
Căn cứ theo quy định mới của Bộ luật Lao động 2019, người lao động chỉ được thanh toán tiền lương cho những ngày phép năm chưa nghỉ trong trường hợp nghỉ việc hoặc bị mất việc làm. Với những trường hợp khác, người lao động không được tự động nhận khoản tiền này như trước đây.
Cùng với đó, nhằm tránh mất quyền lợi, người lao động nên chủ động sử dụng ngày nghỉ phép năm của mình, hoặc thương lượng với doanh nghiệp về việc chuyển ngày phép sang năm sau hoặc chính sách thanh toán nếu có. Người lao động cũng nên theo dõi kỹ nội quy lao động, thỏa ước lao động tập thể hoặc quy chế nội bộ của doanh nghiệp để biết rõ chính sách về nghỉ phép. Đây là cách giúp bạn chủ động hơn trong việc bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình.
Tình huống thứ hai: Nghỉ phép có được tính lương, trường hợp nào nghỉ làm vẫn hưởng lương?
Thành viên Câu lạc bộ Báo chí Truyền thông&Chính sách pháp luật nêu thắc mắc: Nghỉ phép có được tính lương hay không? Và ngoài ngày phép, còn những trường hợp nào nghỉ vẫn được hưởng lương?
Căn cứ theo Điều 113 của Bộ luật Lao động 2019, người lao động có thời gian làm việc đủ 12 tháng cho cùng một doanh nghiệp sẽ được hưởng nguyên lương khi nghỉ phép năm. Trong đó, người lao động làm việc trong điều kiện bình thường được nghỉ 12 ngày phép/năm. Người lao động làm các công việc nặng nhọc, độc hại hoặc nguy hiểm được nghỉ 14 ngày phép/năm. Người lao động làm các công việc đặc biệt nặng nhọc, độc hại hoặc nguy hiểm được nghỉ 16 ngày phép/năm.
Trong trường hợp người lao động làm việc chưa đủ 12 tháng, số ngày nghỉ phép vẫn được tính theo tỷ lệ tương ứng với số tháng làm việc thực tế. Cách tính cụ thể như sau: Số ngày nghỉ phép = (Số ngày phép năm + số ngày nghỉ tăng thêm theo thâm niên, nếu có)/12 x Số tháng làm việc thực tế.
Khuyến nghị, trong những ngày nghỉ phép năm, người lao động vẫn được hưởng nguyên lương theo mức ghi trong hợp đồng lao động. Đây có nghĩa là nếu bạn có 12 ngày nghỉ phép/năm, thì khi nghỉ phép, bạn vẫn được trả lương đầy đủ cho các ngày đó.
Mặt khác, nếu người lao động nghỉ việc hoặc bị mất việc mà chưa nghỉ hết số ngày phép năm, thì doanh nghiệp phải thanh toán tiền lương cho những ngày phép chưa sử dụng này. Đây là khoản quyền lợi chính đáng mà người lao động cần biết để yêu cầu doanh nghiệp thực hiện khi chấm dứt hợp đồng.
Tham chiếu Bộ luật Lao động 2019 và Nghị định 145/2020/NĐ-CP còn quy định nhiều trường hợp người lao động được nghỉ làm nhưng vẫn được hưởng nguyên lương.
Nghỉ lễ, Tết: Theo Điều 112 Bộ luật Lao động 2019, người lao động được nghỉ hưởng nguyên lương vào các ngày lễ, Tết sau: Tết dương lịch: 01 ngày (ngày 1/1); Tết âm lịch: 5 ngày (theo quyết định cụ thể của Thủ tướng); Ngày Chiến thắng: 1 ngày (30/4);Ngày Quốc tế Lao động: 1 ngày (1/5); Quốc khánh: 2 ngày (2/9 và 1 ngày liền kề); Giỗ tổ Hùng Vương: 1 ngày (10/3 âm lịch). Mặt khác, lao động là người nước ngoài làm việc tại Việt Nam còn được nghỉ thêm 1 ngày Tết cổ truyền dân tộc và 1 ngày Quốc khánh của nước họ.
Nghỉ việc riêng có lương: Căn cứ theo Điều 115 Bộ luật Lao động 2019, người lao động được nghỉ việc riêng có hưởng lương trong các trường hợp: Kết hôn: nghỉ 3 ngày;
Con đẻ, con nuôi kết hôn: nghỉ 1 ngày;
Cha mẹ (cả bên nội, bên ngoại), vợ hoặc chồng, con đẻ, con nuôi qua đời: nghỉ 3 ngày. Người lao động khi nghỉ việc riêng vẫn cần thông báo với người sử dụng lao động để đảm bảo quyền lợi và quy trình nội bộ.
Nghỉ điều trị tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp: Căn cứ theo Điều 38 Luật An toàn, vệ sinh lao động 2015, người lao động bị tai nạn lao động hoặc mắc bệnh nghề nghiệp được nghỉ để điều trị và không bị trừ lương trong thời gian này. Quy định này giúp bảo vệ quyền lợi và sức khỏe người lao động, đặc biệt là những người làm việc trong môi trường có nguy cơ cao. Mặt khác, trong thời gian điều trị, người lao động vẫn phải tiếp tục tham gia đóng bảo hiểm xã hội bình thường.
Nghỉ do tạm đình chỉ công việc nhưng không bị xử lý kỷ luật: Căn cứ theo Điều 128 Bộ luật Lao động 2019, khi vụ việc vi phạm có tình tiết phức tạp, nếu để người lao động tiếp tục làm việc sẽ gây khó khăn cho việc xác minh, doanh nghiệp có thể tạm đình chỉ công việc của người lao động. Thời gian tạm đình chỉ không được quá 15 ngày, trường hợp đặc biệt không quá 90 ngày. Nếu sau đó người lao động không bị xử lý kỷ luật, thì doanh nghiệp phải trả đủ lương cho thời gian bị tạm đình chỉ.
Nghỉ dành cho lao động nữ: Căn cứ vào khoản 2 Điều 137 Bộ luật Lao động 2019 và Khoản 3, 4 Điều 80 Nghị định 145/2020/NĐ-CP quy định, lao động nữ khi mang thai được giảm 1 giờ làm việc/ngày nếu công việc có ảnh hưởng tới sức khỏe và có thông báo cho doanh nghiệp. Lao động nữ nuôi con dưới 12 tháng tuổi được nghỉ 60 phút/ngày trong thời gian làm việc. Lao động nữ trong thời gian hành kinh được nghỉ mỗi ngày 30 phút, tối thiểu 3 ngày/tháng. Những khoảng thời gian nghỉ này được tính vào thời giờ làm việc, và người lao động vẫn được hưởng nguyên lương.
Trường hợp lao động nữ không có nhu cầu nghỉ (khi hành kinh hoặc nuôi con nhỏ) và được doanh nghiệp đồng ý, thì sẽ được trả thêm tiền lương cho phần thời gian không nghỉ. Vì lẻ đó, nghỉ phép năm, các ngày nghỉ lễ Tết, nghỉ việc riêng có lương, nghỉ điều trị bệnh nghề nghiệp, bị tạm đình chỉ công việc nhưng không bị xử lý, cùng các trường hợp nghỉ dành cho lao động nữ… đều là những khoảng thời gian nghỉ được tính lương theo quy định của pháp luật.
Có thể thấy, với việc hiểu rõ những quyền lợi này giúp người lao động chủ động bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình và tạo sự minh bạch trong quan hệ lao động với doanh nghiệp. Song song đó, doanh nghiệp cũng cần nắm chắc các quy định để đảm bảo thực hiện đúng nghĩa vụ với người lao động, góp phần xây dựng môi trường làm việc văn minh, hài hòa.
TVVPL Đặng Ngọc Thạnh – Chủ nhiệm Câu lạc Báo chí Truyền thông&Chính sách pháp luật
