Nhằm bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp và nâng cao nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật của người được trợ giúp pháp lý (TGPL), giảm thiểu những vấn đề bức xúc diễn ra trong đời sống hàng ngày. Trong suốt thời gian qua, công tác tuyên truyền, TGPL cho người dân, doanh nghiệpluôn được đẩy mạnh, giúp họ tiếp cận với chính sách nhân văn của Đảng, Nhà nước, bảo đảm công bằng xã hội.
Viện Nghiên cứu Thị trường – Truyền thông Quốc tế (IMRIC) phối hợp Viện Nghiên cứu Chính sách pháp luật&Kinh tế hội nhập (IRLIE); Tạp chí Doanh nghiệp và Trang trại Việt Nam giao Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm (TTLCC) tổ chức tuyên truyền TGPL cho người dân và các thành viên Câu lạc bộ Báo chí Truyền thông&Chính sách pháp luật (Viện IRLIE) và Câu lạc bộ Doanh nhân IMRIC – IRLIE (Viện IMRIC) vào sáng ngày 12/07/2025, tại số 414, đường Huỳnh Tấn Phát, phường TânThuận, TP.HCM bằng hình thức trực tiếp và trực tuyến.
Qua đó, BTC mong rằng không ngừng tập huấn, bồi dưỡng kiến thức, nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng TGPL cho đội ngũ tuyên truyền viên pháp luật, cộng tác viên tư vấn pháp lậut, tư vấn viên pháp luật và luật sư; soạn thảo các nội dung pháp luật đăng tải trên các trang tin điẹn tử, mạng xã hội trực thuộc; xây dựng các bảng tin tại các cơ quan tiến hành tố tụng; cung cấp dịch vụ pháp lý miễn phí bằng các hình thức tư vấn pháp luật, tham gia tố tụng, đại diện ngoài tố tụng. Bên cạnh đó, triển khai thực hiện công tác tuyên truyền và TGPL cho người có công với cách mạng, người thuộc hộ nghèo, người khuyết tật và các đối tượng chính sách các văn bản luật về đất đai, dân sự, hôn nhân gia đình, khiếu nại, tố cáo, vấn đề dân chủ ở cơ sở và những quy định pháp luật khác liên quan trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của công dân… Ngoài ra, tiến hành khảo sát nhu cầu của người dân, doanh nghiệp cần được TGPL để tập trung tuyên truyền, phổ biến pháp luật, chú trọng tuyên truyền cho nhóm đối tượng có nhu cầu trợ giúp pháp lý về cùng một vấn đề hay cùng một nội dung cần tư vấn, trợ giúp.
Để công tác TGPL, đặc biệt là TGPL trong hoạt động tố tụng phát huy hiệu quả, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thực tiễn cuộc sống, các luật sư thường xuyên tham gia bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người dân, doanh nghiệp. Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm (TTLCC) đã cung cấp đơn yêu cầu TGPL, tờ thông tin về TGPL, các biểu mẫu, sổ vụ việc theo quy định của Thông tư liên tịch số 10/2018/TTLT-BTP-BCA-BQP-BTC-TANDTC-VKSNDTC của Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân tối cao, Bộ Tư pháp, Bộ Tài chính, Bộ Quốc phòng, Bộ Công an: Quy định về phối hợp thực hiện TGPL trong hoạt động tố tụng cho các cơ quan tiến hành tố tụng.
Thời gian tới, các luật gia, luật sư, tư vấn viên pháp luật tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền chủ trương đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, đặc biệt chú trọng truyền thông, nâng cao chất lượng, đa dạng hóa các loại hình dịch vụ TGPL. Dưới đây là hai tình huống mà các luật gia, luật sư, tư vấn viên pháp luật đã thực hiện TGPL:
Tình huống thứ nhất: Phạt tù từ 7 đến 15 năm, về tội mua bán trái phép chất ma túy thuộc những trường hợp nào?
Thành viên Câu lạc bộ Báo chí Truyền thông&Chính sách pháp luật nêu câu hỏi: Mua bán trái phép chất ma túy thuộc những trường hợp nào thì bị phạt tù từ 7 năm đến 15 năm?
Căn cứ vào khoản 18, Điều 1 Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự 2025. Cụ thể, phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau: Có tổ chức; Phạm tội 2 lần trở lên; Đối với 2 người trở lên; Lợi dụng chức vụ, quyền hạn; Lợi dụng danh nghĩa cơ quan, tổ chức; Sử dụng người dưới 16 tuổi vào việc phạm tội hoặc bán ma tuý cho người dưới 16 tuổi; Qua biên giới; Nhựa thuốc phiện, nhựa cần sa hoặc cao côca có khối lượng từ 500 gam đến dưới 1 kilôgam; Heroine, Cocaine, Methamphetamine, Amphetamine, Ketamine, Fentanyl, MDMA hoặc XLR-11 có khối lượng từ 5 gam đến dưới 30 gam; Lá cây côca; lá khát (lá cây Catha edulis); lá, rễ, thân, cành, hoa, quả của cây cần sa hoặc bộ phận của cây khác có chứa chất ma túy do Chính phủ quy định có khối lượng từ kilôgam đến dưới 25 kilôgam; Quả thuốc phiện khô có khối lượng từ 50 kilôgam đến dưới 200 kilôgam; Quả thuốc phiện tươi có khối lượng từ 10 kilôgam đến dưới 50 kilôgam; Các chất ma túy khác ở thể rắn có khối lượng từ 20 gam đến dưới 100 gam; Các chất ma túy khác ở thể lỏng có thể tích từ 100 mililít đến dưới 250 mililít; Có 2 chất ma túy trở lên mà tổng khối lượng hoặc thể tích của các chất đó tương đương với khối lượng hoặc thể tích chất ma túy quy định tại một trong các điểm từ điểm h đến điểm o khoản này; Tái phạm nguy hiểm.
Tình huống thứ hai: Tử tù mắc ung thư giai đoạn cuối có được miễn thi hành án?
Thành viên Câu lạc bộ Doanh nhân IMRIC – IRLIE nêu câu hỏi: Tử tù bị ung thư giai đoạn cuối có thoát án tử? Nếu một người bị kết án tử hình mà mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối, thể trạng suy kiệt, không còn khả năng gây nguy hiểm cho xã hội thì có tiếp tục bị thi hành án tử hình không?
Pháp luật hình sự Việt Nam đã có một bước tiến mới về nhân đạo khi chính thức bổ sung quy định không thi hành án tử hình đối với người mắc ung thư giai đoạn cuối. Theo đó, án tử hình là hình phạt nghiêm khắc nhất trong hệ thống pháp luật nhằm răn đe, trừng trị tội phạm đặc biệt nghiêm trọng và bảo vệ xã hội.
Thế nhưng, trong một số trường hợp, sau khi tuyên án, phạm nhân lại mắc bệnh hiểm nghèo khiến nhiều người đặt ra câu hỏi về tính nhân đạo và khả năng tiếp tục thi hành án. Trước ngày 1/7/2025, theo khoản 3 Điều 40, Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), chỉ có ba trường hợp được miễn thi hành án tử hình: Phụ nữ mang thai hoặc đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi; Người đủ 75 tuổi trở lên; Người bị kết án tử hình về tội tham ô tài sản hoặc nhận hối lộ, nhưng đã chủ động nộp lại ít nhất 3/4 tài sản phạm tội và có thái độ hợp tác tích cực hoặc lập công lớn.
Do đó, bước ngoặt mới được ghi nhận khi Quốc hội đã chính thức thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự, có hiệu lực từ 01/7/2025, bổ sung thêm một trường hợp: người bị kết án tử hình mà mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối sẽ không bị thi hành án tử hình.
Vẫn bị giam giữ nhưng không tử hình: Trường hợp người bị kết án đã có quyết định thi hành án tử hình, thậm chí đã thành lập Hội đồng thi hành án, mà sau đó mới phát hiện mắc ung thư giai đoạn cuối, thì Hội đồng sẽ ra quyết định hoãn thi hành án. Người này sau đó được bàn giao lại cho trại tạm giam để tiếp tục quản lý, giam giữ theo quy định tại Luật Thi hành án Hình sự 2019.
Tính nhân đạo và hợp lý của pháp luật: Việc bổ sung quy định này cho thấy sự nhân đạo trong chính sách hình sự Việt Nam, khi thừa nhận rằng đối với những người đang ở giai đoạn cuối của bệnh hiểm nghèo, án tử hình không còn là biện pháp răn đe hay cần thiết để bảo vệ xã hội. Cạnh đó, quy định này còn góp phần giảm bớt các thủ tục tố tụng, tiết kiệm chi phí ngân sách và giảm áp lực cho cơ quan thi hành án, hướng đến một hệ thống pháp luật vừa nghiêm khắc, vừa mang tính nhân văn.
Xin khuyến nghị: Kể từ thời điểm ngày 01/7/2025, nếu người bị kết án tử hình được xác định mắc ung thư giai đoạn cuối thì sẽ không bị thi hành án tử hình, dù bản án đã có hiệu lực. Có thể thấy, đây là điểm mới mang tính tiến bộ và nhân đạo trong luật hình sự Việt Nam, thể hiện cân bằng giữa công lý và lòng nhân ái.
Viện trưởng Viện IMRIC, TS. Hồ Minh Sơn – Giám đốc Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm
