Trong quá trình hoạt động, ngoài công tác chuyên môn, Viện Nghiên cứu Chính sách pháp luật và Kinh tế hội nhập (IRLIE) phối hợp Viện Nghiên cứu Thị trường – Truyền thông Quốc tế (IMRIC); Tạp chí Doanh nghiệp và Trang trại Việt Nam luôn xác định công tác phổ biến, giáo dục pháp luật là một trong những nhiệm vụ trọng tâm cần tập thực hiện, nhằm tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong công tác phổ biến, giáo dục phát luật, phát huy vai trò, hiệu quả quản lý nhà nước, quản lý xã hội bằng pháp luật. Qua đó, công tác phổ biến, giáo dục pháp luật (PBGDPL) ngày càng đi vào chiều sâu, trọng tâm, thống nhất, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.
Vào sáng ngày 05/08/2025, tại số 412, đường Huỳnh Tấn Phát, phường Tân Thuận, Thành phố Hồ Chí Minh, Viện IMRIC; Viện IRLIE và TC DN&TTVN giao Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm (TTLCC) và Trung tâm tư vấn pháp luật Minh Sơn (TTTVPLMS) tổ chức buổi PBGDPL cho độc giả, các doanh nghiệp thành viên Câu lạc bộ Báo chí Truyền thông&Chính sách pháp luật (Viện IRLIE) và Câu lạc bộ Doanh nhân IMRIC – IRLIE (Viện IMRIC) bằng hình thức trực tuyến và trực tiếp…
Với đội ngũ luật gia, luật sư, các báo cáo viên pháp luật, tuyên truyền viên pháp luật là lực lượng nòng cốt đi đầu, đưa các chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước đến với mọi tầng lớp Nhân dân, nên đội ngũ này thường xuyên được rà soát, củng cố, kiện toàn và hoạt động phát huy hiệu quả. Theo đó, các luật gia, luật sư, các báo cáo viên pháp luật công tác ở nhiều ngành, lĩnh vực khác nhau, có trình độ từ cử nhân trở lên, nhiều người trong số đó là thạc sỹ, tiến sỹ, chuyên gia có kinh nghiệm lâu năm trong lĩnh vực pháp luật; báo cáo viên pháp luật thường xuyên được bồi dưỡng kiến thức pháp luật, kỹ năng phổ biến pháp luật, kỹ năng biên soạn tài liệu, kỹ năng nói chuyện trước công chúng…nhờ đó hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật được thực hiện bài bản, khoa học, hiệu quả hơn.
Đồng thời, việc xây dựng, nhân rộng các mô hình điểm, có hiệu quả về PBGDPL được các cơ quan, đơn vị, địa phương quan tâm nghiên cứu thực hiện, lựa chọn những cách làm hay, sáng tạo, hiệu quả trong công tác PBGDPL để thực hiện nhân rộng thực hiện, tổ chức biên tập và đăng tải chương trình sách nói pháp luật trên các trang mạng xã hội, trang tin điện tử trực thuộc như: www.bestlife.net.vn; www.huongnghiepthitruong.vn; www.chinhsachphapluat.vn; www.thamvanphapluat.vn; www.tuvanphapluatvietnam.vn; www.doanhnghiepnongnghiep.vn; www.nghiencuupldautu.vn; www.phattrienspcongnghe.vn và trên hai đặc san, Tạp chí Doanh nghiệp và Trang trại Việt Nam (in), góp phần tuyên truyền đến với các cơ quan, tổ chức, cá nhân, trong đó có các Trường đặc biệt dành cho những người yếu thế;…
Đặc biệt, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật đã được các cơ quan, đơn vị, địa phương quan tâm, tập trung đẩy mạnh thực hiện có hiệu quả, phát huy được vai trò, tầm quan trọng của công nghệ thông tin vào công tác phổ biến, giáo dục pháp luật trong tình hình mới. Cạnh đó, góp phần triển khai nhanh chóng, chính xác, kịp thời các chủ trương, chính sách hỗ trợ của Đảng và pháp luật Nhà nước đến toàn thể Nhân dân và doanh nghiệp.
Tại đây, TS. Hồ Minh Sơn đã phân tích yếu tố pháp lý liên quan nhà thiết kế Nguyễn Công Trí và Bình “Gold” cụ thể như sau:
Tình huống 1: Phân tích pháp lý liên quan vụ dùng CGI thay hình ảnh hoa hậu Thùy Tiên ở phộ phim chốt đơn?
Vừa qua, đạo diễn cùng nhà sản xuất của bộ phim Chốt Đơn đã tổ chức suất chiếu sớm phim Chốt Đơn dành cho các đơn vị truyền thông tại TP.HCM. Tại sự kiện, hai đạo diễn cùng nhà sản xuất xác nhận đã sử dụng công nghệ CGI (hình ảnh được tạo ra bằng máy tính) để thay đổi khuôn mặt nhân vật nữ chính do Hoa hậu Nguyễn Thúc Thùy Tiên đảm nhận, thay vì thay thế diễn viên như thông tin trước đó. Đại diện pháp lý của đoàn phim cho biết, trước khi quyết định dùng công nghệ CGI thay thế hình ảnh của Thùy Tiên đã tính đến yếu tố pháp lý, trong đó có hợp đồng mà nhà sản xuất ký với Thùy Tiên…Qua tham chiếu Luật Điện ảnh, nhà sản xuất có quyền sử dụng một phần, toàn bộ hay không sử dụng hình ảnh của Thùy Tiên, trong bất kỳ trường hợp nào. Trong đó, hợp đồng đoàn phim đã ký với Thùy Tiên, có những điều khoản ràng buộc yêu cầu diễn viên giữ hình ảnh và đạo đức. Trong trường hợp này, Thùy Tiên đã vi phạm các điều khoản ràng buộc với nhà sản xuất.
Qua theo dõi báo chí đưa tin, TS. Hồ Minh Sơn cho rằng để tạo ra một bộ phim là sự kết hợp của nhiều bên khác nhau, như: Cơ sở sản xuất, nhà sản xuất, đạo diễn, biên kịch, diễn viên, quay phim.Các chủ thể này liên kết, ràng buộc trách nhiệm với nhau bằng các hợp đồng dịch vụ, hợp đồng hợp tác… trên cơ sở áp dụng các quy định của Bộ luật Dân sự, Luật Sở hữu trí tuệ, Luật Điện ảnh…
Qua đó, Luật Điện ảnh (luật chuyên ngành) điều chỉnh, quy định về sản xuất, phát hành, phổ biến phim; quyền hạn và nghĩa vụ của các bên trong quá trình sản xuất phim thì Bộ luật Dân sự và Luật Sở hữu trí tuệ là căn cứ để xác định quyền sở hữu đối với tác phẩm được tạo ra và xử lý tranh chấp, bồi thường phát sinh.
Căn cứ vào Điều 11 của Luật Điện ảnh 2022 quy định nhà sản xuất phim, biên kịch, đạo diễn, diễn viên… được quyền sáng tạo nghệ thuật trong khuôn khổ của pháp luật; hưởng quyền sở hữu trí tuệ theo quy định. Đồng thời có nghĩa vụ tuân thủ quy tắc đạo đức nghề nghiệp, quy tắc ứng xử của người hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật…
Tại các Điều 18, 19, 20, 21 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi bổ sung năm 2022) thì quyền tác giả bao gồm quyền nhân thân và quyền tài sản. Quyền tác giả trong tác phẩm điện ảnh thì quyền tác giả được quy định như sau: Đối với biên kịch, đạo diễn được hưởng các quyền tác giả: Quyền đặt tên cho tác phẩm; quyền đứng tên/nêu tên thật hoặc bút danh trên tác phẩm khi công bố, sử dụng; quyền được bảo vệ sự toàn vẹn của tác phẩm không cho người khác xuyên tạc; không cho người khác sửa đổi, cắt xén tác phẩm dưới bất kỳ hình thức nào gây phương hại đến danh dự và uy tín của tác giả; Đối với quay phim, diễn viên điện ảnh được hưởng quyền quyền đứng tên/nêu tên thật hoặc bút danh trên tác phẩm khi công bố, sử dụng.
Vì vậy, đối với diễn viên, khi thực hiện tham gia sản xuất một bộ phim thì phải có nghĩa vụ tuân thủ đạo đức ứng xử nghề nghiệp và các điều khoản ràng buộc trong hợp đồng đã ký kết với nhà sản xuất.
Qua tham chiếu Bộ luật Dân sự thì giữa diễn viên và nhà sản xuất phim khi hợp tác luôn có hợp đồng đi kèm. Hợp đồng dân sự giữa hai bên là căn cứ để giải quyết tranh chấp, phạt vi phạm, bồi thường thiệt hại kèm theo.
Tại Điều 419, Điều 360 Bộ luật Dân sự 2015, thì quyền và nghĩa vụ đã được nêu trong hợp đồng để xác định bên nào vi phạm nghĩa vụ, có lỗi gây ra thiệt hại thì phải bồi thường.
Có thể thấy, thông thường trong các hợp đồng liên quan đến lĩnh vực nghệ thuật, điện ảnh thì hình ảnh của nhân vật trong phim là rất quan trọng (đặc biệt là nhân vật chính), do vậy khi lập hợp đồng, các nhà sản xuất thường yêu cầu diễn viên phải cam kết và đảm bảo giữ hình ảnh, đạo đức nghề nghiệp của mình khi tham gia làm phim. Cạnh đó là các điều khoản về sử dụng quyền hình ảnh của diễn viên trong sản phẩm.
TRong đó, khi diễn viên không may dính vào các vụ scandal sẽ ảnh hưởng rất lớn đến nội dung và công sức cả đoàn làm phim nên khi xảy ra sự cố, nhà sản xuất có quyền tiếp tục sử dụng hoặc không sử dụng hình ảnh của diễn viên trong sản phẩm của mình.
Như vậy, ở vụ việc này, việc nhà sản xuất sử dụng công nghệ để tạo hình nhân vật trong phim không vi phạm các điều cấm của Luật Điện ảnh và các luật có liên quan. Thế nhưng, để biết chính xác, về quyền và nghĩa vụ của các bên thì cần đối chiếu với hợp đồng mà hai bên đã giao kết.
Qua tham chiếu Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi bổ sung năm 2022) và các văn bản hướng dẫn thi hành hiện chưa có quy định về những nội dung, sản phẩm do AI tạo ra. Như đã biết, AI không phải là con người, không được xem là có năng lực hành vi dân sự. Những sản phẩm do AI tạo ra xuất phát từ tác động, thao tác từ con người (viết các câu lệnh, đưa ra các yêu cầu cho AI xử lý), AI không thể trực tiếp tạo ra sản phẩm nên không thuộc chủ thể được hưởng quyền tác giả. Cạnh đó, AI cũng không phải là chủ hữu quyền tác giả vì không thể tự tham gia vào các giao dịch như chuyển giao, thỏa thuận…
Mặc dù không phải là chủ thể của quyền tác giả nhưng không thể phủ nhận những sản phẩm, nội dung do AI tạo ra xuất phát từ sự sáng tạo của con người. Một tác phẩm được bảo hộ phải do tác giả trực tiếp sáng tạo bằng lao động trí tuệ của mình mà không sao chép từ tác phẩm của người khác. Khi một tác phẩm được bảo hộ thì tổ chức, cá nhân khác muốn sao chép, phân phối hay sử dụng phải xin phép.Tại trường hợp này, nhà sản xuất phim bằng cách sử dụng công nghệ, phần mềm có AI hỗ trợ đã tái tạo lại hình ảnh của nhân vật trong phim có nét giống với hoa hậu Thùy Tiên (sản phẩm tạo là hợp pháp vì chắc chắn trong hợp đồng ký kết trước đó với hoa hậu nhà sản xuất được phép sử dụng hình ảnh của Thùy Tiên để sử dụng trong phim), từ đó tạo ra sản phẩm mới. Vì lẻ đó, những sản phẩm, nội dung mà nhà sản xuất phim dùng AI để tạo hình nhân vật bản chất là vẫn là sản phẩm do con người tạo ra và những người tạo ra tác phẩm sẽ được bảo hộ nếu thực hiện các thủ tục đăng ký bảo hộ theo quy định.
Tình huống 2: Đánh ghen, quay clip nhạy cảm của bạn gái tung lên mạng – Người đàn ông có thể bị phạt 7 năm tù
Qua theo dõi trên mạng xã hội facebook, hiện đang lan truyền clip ghi lại cảnh một nhóm người đàn ông đi đánh ghen khi “bắt quả tang” bạn gái đang tình tứ với một thanh niên khác ở trong phòng.Trong clip, xuất hiện hình ảnh một nam thanh niên và một người phụ nữ trong tình trạng bán khỏa thân đang ôm nhau nằm trên giường. Phát hiện sự việc này, người đàn ông tự nhận là người yêu của cô gái liên tục chửi bới, đánh đập thanh niên kia.
Dù bị đánh đập, thanh niên đang ở với cô gái phân trần: “Em không biết gì cả, chị H. không nói gì cả. Nếu như chị H. nói là người yêu của anh thì em không bao giờ đi”. Mặc dù đã phân trần, nhưng nam thanh niên vẫn bị người đàn ông và nhóm bạn đi đánh ghen liên tục đánh đập, chửi bới. Vừa quay clip, vừa đánh đập, người đàn ông và nhóm bạn đi đánh ghen vừa đe dọa: “*** mày quay clip này, mai *** mày sẽ cho chúng mày nổi tiếng nhất Hà Nội, Lạng Sơn và nhất Việt Nam luôn”.
Như vậy, ‘Khi yêu đến mức kiểm soát, đánh đập, xúc phạm, quay clip tung lên mạng để làm nhục – đó không còn là tình yêu, mà là hành vi phạm tội và có thể bị phạt tới 7 năm tù…Đối với trách nhiệm pháp lý của người đàn ông đi đánh ghen, quay clip “khỏa thân” bạn gái và nam thanh niên rồi phát tán lên mạng xã hội có thể phải gánh chịu.
Ba nhóm hành vi có thể bị xử lý theo pháp luật, cụ thể:
Làm nhục người khác – Điều 155 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017): Phạt tiền từ 10 triệu đến 30 triệu đồng, hoặc; Phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm, hoặc; Phạt tù từ 3 tháng đến 5 năm, nếu có tình tiết tăng nặng như: dùng mạng xã hội, gây tổn thương tâm lý, khiến nạn nhân tự sát, xúc phạm nhiều lần.
Vì vậy, với việc quay clip và tung lên mạng là hành vi có chủ ý nhằm làm nhục nạn nhân trước cộng đồng. Đây là tình tiết định khung tăng nặng theo khoản 2, điều 155 Bộ luật Hình sự”, luật sư Quỳnh phân tích.
Đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin mạng – Điều 288 Bộ luật Hình sự: Việc phát tán clip riêng tư, có nội dung bạo lực và sỉ nhục người khác, mà không được sự đồng ý của người trong clip, có thể cấu thành tội danh này: Phạt tiền từ 30 đến 200 triệu đồng, hoặc; Phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm; Trường hợp nghiêm trọng hơn có thể bị tù đến 7 năm nếu gây hậu quả lớn hoặc xâm phạm nghiêm trọng quyền cá nhân.
Khuyến nghị: Có một số người cho rằng chỉ cần không lộ mặt là không vi phạm. Đây là quan niệm sai lầm. Chỉ cần xác định được đối tượng trong clip là ai, và hành vi phát tán gây tổn thương danh dự thì hành vi đó hoàn toàn có thể bị xử lý hình sự….
Xử phạt hành chính: Theo Nghị định 15/2020/NĐ-CP, sửa đổi bởi Nghị định 14/2022/NĐ-CP (về xử phạt hành vi xúc phạm, làm nhục người khác qua mạng xã hội), trường hợp chưa đủ căn cứ truy cứu hình sự, người vi phạm vẫn có thể bị xử phạt hành chính với các mức.
Tại Điều 101- Vi phạm quy định về trách nhiệm xử dụng mạng xã hội (Trường hợp hành vi xảy ra trên mạng): Phạt từ 10 đến 20 triệu đồng đối với hành vi đăng tải hình ảnh, video xâm phạm danh dự, nhân phẩm người khác; Buộc gỡ bỏ nội dung vi phạm trên mạng xã hội.
Theo Nghị định 144/2021/NĐ-CP (Về xử phạt hành chính trong lĩnh vực an ninh, trật tự): Tại Điều 7-Hành vi xâm hại danh dự, nhân phẩm người khác Phạt tiền từ 2.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đối với người có hành vi: Xúc phạm danh dự, nhân phẩm cả người khác; Có thể kèm theo hình thức buộc xin lỗi công khai, nếu có yêu cầu từ phía người bị hại.
CTV TVPL Bùi Văn Hải (Trung tâm TTLCC) – CTV TVPL Trần Ngọc Danh (Trung tâm TVPLMS)
