Mới đây, Viện Nghiên cứu Thị trường – Truyền thông Quốc tế (IMRIC) phối hợp Viện Nghiên cứu Chính sách pháp luật và Kinh tế hội nhập (IRLIE) và Tạp chí Doanh nghiệp và Trang trại Việt Nam (TC DN&TTVN) giao Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm (TTLCC); Trung tâm tư vấn pháp luật Minh Sơn (TTTVPLMS) tổ chức hội nghị tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật và triển khai một số nội dung quản lý nhà nước về đầu tư, môi trường, xây dựng, lao động cho các doanh nghiệpthuộc Câu lạc bộ Báo chí và Truyền thông (Viện IRLIE) và Câu lạc bộ Doanh nghiệp IMRIC – IRLIE bằng hình thức trực tiếp và trực tuyến vào ngày 12/06/2025, tại số 412, đường Huỳnh Tấn Phát, phường Bình Thuận, quận 7, Tp.HCM.
Việc tuyên truyền, phổ biến, hướng dẫn thực hiện thủ tục đầu tư theo quy định; giới thiệu những điểm mới, nội dung quan trọng của Luật Xây dựng, Luật Quy hoạch xây dựng, trật tự xây dựng, PCCC; Luật Bảo vệ môi trường, Luật đất đai và các văn bản hướng dẫn thi hành; các quy định của pháp luật lao động và Luật an toàn vệ sinh lao động của Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm (TTLCC) là việc làm rất ý nghĩa và quan trọng để hỗ trợ các doanh nghiệp thành việc trong việc thượng tôn pháp luật…
Thông qua hội nghị giúp cho các doanh nghiệp hiểu rõ hơn về các quy định quản lý nhà nước về các lĩnh vực: đầu tư, môi trường, xây dựng, lao động để áp dụng vào sản xuất, kinh doanh, đầu tư cho hiệu quả, như: thủ tục đầu tư theo quy định của Luật Đầu tư; Thực hiện chế độ báo cáo đầu tư; Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực đầu tư; quy định về quản lý chất thải, thực trạng việc quản lý chất thải tại các doanh nghiệp; Quy định đối với việc thuê đất và sử dụng đất trong KCN; Quy định về quyền và nghĩa vụ của người sử dụng đất; Tiến độ sử dụng đất; Trách nhiệm của công ty đầu tư kinh doanh hạ tầng trong việc cho thuê lại đất và đôn đốc các doanh nghiệp thuê lại đất đưa đất vào sử dụng…
Đây là những nội dung quan trọng mà các doanh nghiệp cần nắm vững để thực thi pháp luật, phục vụ sản xuất kinh doanh. Qua đó, nâng cao ý thức tôn trọng, tự giác chấp hành pháp luật của các doanh nghiệp. Đồng thời, kịp thời tháo gỡ, giải đáp những khó khăn vướng mắc; tạo điều kiện thuận lợi nhất cho các doanh nghiệp đầu tư, hoạt động hiệu quả.
Tại buổi tham vấn pháp lý, TS. Hồ Minh Sơn đã phân tích vì sao người đi vay luôn ở ‘cửa’ dưới trong quan hệ tín dụng và ưu đãi thuế cho doanh nghiệp công nghệ cao, cơ hội lớn nhưng liệu dễ chạm tới.Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm (TTLCC), xin trích dẫn hai tình huống trên để các độc giả cả nước tham khảo:
Vì sao người đi vay luôn ở ‘cửa’ dưới trong quan hệ tín dụng?
Hiện nay, tất cả các hợp đồng được ký kết đều theo mẫu của ngân hàng dài vài chục trang với rất nhiều điều khoản rườm rà, phức tạp mà người đi vay không thể hiểu rõ hết cũng như không lường hết được các rủi ro khi đặt bút ký kết.
Câu hỏi mà doanh nghiệp truyền thông thuộc Câu lạc bộ Báo chí Truyền thông&Chính sách pháp luật (Viện IRLIE) luôn quan tâm, làm sao làm rõ căn nguyên của nợ xấu và vai trò cụ thể của từng bên nhằm giảm thiểu nợ xấu…?
Theo tìm hiểu của Viện IMRIC; Viện IRLIE và TC DN&TTVN cho thấy, tính đến tháng 5, Việt Nam có dư nợ tín dụng bất động sản ước đạt hơn 1,56 triệu tỷ đồng – tăng khoảng 260.000 tỷ đồng so với cuối năm 2024, tương ứng mức tăng 20%. Theo đó, tín dụng toàn hệ thống tăng trưởng đúng mục tiêu 16% trong năm, tổng dư nợ bất động sản có thể đạt 3,8 – 3,9 triệu tỷ đồng.
TS. Hồ Minh Sơn phân tích, do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, nhất là có sự biến động địa chính trị trên thế giới, rủi ro thuế quan là những khó khăn chung của nền kinh tế không ai lường trước được, tuy nhiên có thể quý doanh nghiệp hiện đang nhìn thấy bức tranh mất cân đối, khi bên cho vay luôn có lãi, trong khi các doanh nghiệp đi vay thì rất khó khăn vì không có tiền trả và bị xử lý tài sản…Vì sao doanh nghiệp lại trở thành bên yếu thế trong quá trình làm việc với các tổ chức tín dụng trong quan hệ tín dụng. Trước hết, khi tiếp cận vay vốn là doanh nghiệp phải cung cấp hồ sơ tài sản đảm bảo và ngân hàng tiến hành thẩm định giá. Quá trình này hầu như là ngân hàng thực hiện hoặc nếu thuê bên thứ ba thực hiện thì ngân hàng cũng là bên có quyền can thiệp nhiều nhất.
Kế đến, sau khi phương án vay được duyệt và ký hợp đồng thì hợp đồng tín dụng và hợp đồng thế chấp cũng do ngân hàng soạn thảo. Cạnh đó, hợp đồng thế chấp bao giờ cũng kèm với thỏa thuận ủy quyền, cho phép ngân hàng được quyền xử lý tài sản trong trường hợp nợ thành nợ xấu. Do đó, người đi vay kể từ lúc có ý tưởng đi vay thì phải chấp nhận ký hợp đồng tín dụng là đã phải chấp nhận từ bỏ các quyền bảo vệ mình thì mới được vay. Mặt khác, trong quá trình giải ngân, ngân hàng có quyền dừng giải ngân nếu doanh nghiệp không đáp ứng điều kiện, có thể thấy có rất nhiều điều kiện không nằm trong quyền quyết định của ngân hàng. Điển hình, việc cho vay dự án bất động sản theo tiến độ pháp lý dự án những năm vừa qua các khâu pháp lý dự án đều bị gián đoạn do điều chỉnh luật hoặc cán bộ nhà nước bị điều tra, bắt bớ…TS. Hồ Minh Sơn phân tích thêm.
Theo TS. Hồ Minh Sơn cho rằng, những rủi ro này là khách quan nhưng việc đứt gãy dòng tiền đột ngột sẽ ảnh hưởng đến toàn bộ hoạt động sản xuất, kinh doanh của dự án, doanh nghiệp…Cùng vớiđó, phát sinh nợ xấu. Đây là một mối quan hệ bình đẳng thì doanh nghiệp có quyền kiện ngân hàng để bồi thường nhưng từ trước đến nay chưa từng có doanh nghiệp nào dám kiện ngân hàng về vấn đề này.Trong trường hợp xấu nhất là xảy ra nợ xấu và phải xử lý tài sản đảm bảo thì ngân hàng là người quyết định về giá bán, thời điểm bán vì ngay từ lúc đầu, khi ký hợp đồng, người đi vay đã ủy quyền hết cho ngân hàng rồi. Từ thực tế quá trình này đã nảy sinh nhiều vấn đề bất lợi cho người đi vay về giá bán không phản ánh đúng giá trị thị trường.
Tuy nhiên, tình trạng nợ xấu bất động sản đang ngày càng phức tạp, ảnh hưởng lớn đến sự ổn định của thị trường tài chính và sức khỏe doanh nghiệp. Nếu không có giải pháp tổng thể và mang tính đột phá, nhiều dự án dở dang sẽ tiếp tục đình trệ, dẫn đến một số hệ lụy dây chuyền đến ngân hàng, nhà đầu tư và người lao động. TS. Hồ Minh Sơn khuyến nghị sự ủng hộ việc các bên cùng chung tay giảm nợ xấu, nhưng vẫn trăn trở vì theo dự thảo sửa đổi Luật Các tổ chức tín dụng đang được thảo luận, điều kiện thứ nhất để các tổ chức tín dụng có quyền thu giữ tài sản là thỏa thuận của các bên trong hợp đồng thế chấp. Hiện nay, khi ký hợp đồng thế chấp là ngân hàng đã yêu cầu doanh nghiệp ký thỏa thuận ủy quyền toàn phần cho ngân hàng được quyền xử lý tài sản nếu trong trả được nợ. Đây dường như chưa thật sự hợp lý. Cho nên, tôi đề xuất thỏa thuận này nên được xác lập lúc đã phát sinh nợ xấu và 2 bên cùng ngồi lại giải quyết.
Dưới góc nhìn pháp lý, TS. Hồ Minh Sơn còn cho rằng tất cả các hợp đồng tín dụng và hợp đồng thế chấp hiện đều được ký kết theo mẫu của ngân hàng dài vài chục trang với rất nhiều điều khoản rườm rà, phức tạp mà người đi vay không thể hiểu rõ hết cũng như không lường hết được các rủi ro khi đặt bút ký kết. Tôi rất mong cơ quan có thẩm quyền ban hành một mẫu hợp đồng tín dụng và hợp đồng thế chấp áp dụng chung cho toàn hệ thống ngân hàng, tương tự như mẫu hợp đồng chuyển nhượng bất động sản vừa được ban hành kèm theo tham chiếu Nghị định 96/2024/NĐ-CP hướng dẫn thi hành Luật Kinh doanh Bất động sản 2023…
Đặc biệt, cần tối thiểu hóa nợ xấu, nghĩa là vẫn phải chấp nhận nợ xấu thế nhưng sẽ giới hạn ở một tỷ lệ rủi ro nào đó, trong vai trò của Nhà nước là rất quan trọng. Nhà nước cần quản lý được nền kinh tế vĩ mô, tạo ra môi trường kinh doanh ổn định cho doanh nghiệp bằng công cụ, chính sách, pháp lý, tiền tệ…Khi Nhà nước đồng hành cùng tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, tạo môi trường đầu tư kinh doanh thông thoáng để doanh nghiệp phát triển lành mạnh thì cũng giảm thiểu được tình trạng nợ xấu. Đây cũng chính là những hành động thiết thực nhất theo tinh thần Nghị quyết 68.
Cơ hội lớn về ưu đãi thuế cho doanh nghiệp công nghệ cao, liệu doanh nghiệp có dễ chạm tới
Doanh nghiệp thành viên Câu lạc bộ Doanh nhân IMRIC – IRLIE rất quan tâm đến những cơ hội, thách thức trong việc tiếp cận những ưu đãi thuế đối với doanh nghiệp công nghệ cao, như thế nào?
Có thể khẳng định, ưu đãi thuế là một “cú hích” quan trọng giúp xây dựng hệ sinh thái doanh nghiệp công nghệ cao. Mặc dù vậy, để tiếp cận và tận dụng hiệu quả chính sách này, doanh nghiệp cần vượt qua không ít rào cản pháp lý và thủ tục hành chính.
Để hiểu rõ hơn về điều kiện được hưởng ưu đãi thuế cho doanh nghiệp công nghệ cao, những vướng mắc trong thực tiễn và giải pháp hoàn thiện chính sách, đưa ra nhiều khuyến nghị để chính sách đi vào cuộc sống, TS. Hồ Minh Sơn cho biết theo Khoản 1 Điều 18 Luật Công nghệ cao năm 2008, doanh nghiệp công nghệ cao là doanh nghiệp thực hiện sản xuất sản phẩm hoặc nghiên cứu, phát triển công nghệ cao. Để được công nhận, doanh nghiệp phải đáp ứng các điều kiện cụ thể về tỷ lệ đầu tư cho hoạt động nghiên cứu – phát triển (R&D), cơ cấu lao động và tỷ lệ doanh thu từ sản phẩm công nghệ cao.
Theo Điều 75 Nghị định 31/2021/NĐ-CP, doanh nghiệp phải chi tối thiểu 1% doanh thu cho R&D (nếu doanh thu dưới 1.000 tỷ đồng), hoặc 0,5% (nếu doanh thu trên 1.000 tỷ đồng). Tỷ lệ lao động chuyên trách làm R&D phải đạt từ 2,5 – 5% và doanh thu từ sản phẩm công nghệ cao phải chiếm ít nhất 70% tổng doanh thu.
Theo Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp 2008 và các văn bản liên quan, doanh nghiệp công nghệ cao có thể được hưởng thuế suất ưu đãi 10% trong 15 năm, miễn thuế 4 năm đầu và giảm 50% trong 9 năm tiếp theo. Với điều kiện đi kèm cũng không đơn giản. Doanh nghiệp phải có Giấy chứng nhận doanh nghiệp công nghệ cao, hạch toán riêng thu nhập từ hoạt động được ưu đãi và thực hiện đầy đủ chế độ kế toán, hóa đơn, chứng từ. Nếu không hạch toán riêng được, thu nhập được ưu đãi được xác định theo tỷ lệ doanh thu.
Song song đó, các vướng mắc thường gặp nằm ở thủ tục xin chứng nhận, xác định chi phí R&D và tách bạch thu nhập. Đây là lý do khiến nhiều doanh nghiệp không tiếp cận được ưu đãi dù hoạt động đúng ngành nghề. Có thể thấy, quá trình hành nghề, tôi từng gặp trường hợp doanh nghiệp sản xuất linh kiện điện tử tại khu công nghệ cao nhưng không xin chứng nhận đúng thời điểm. Khi bị thanh tra sau 3 năm, họ mới biết mình không đủ điều kiện hưởng ưu đãi và bị truy thu thuế. Ngoài ra, có doanh nghiệp làm phần mềm không hạch toán riêng được thu nhập từ hoạt động ưu đãi, dẫn đến bị từ chối áp dụng thuế suất ưu đãi.
Có ba điểm chính: Một là, cần đơn giản hóa thủ tục: Rút ngắn thời gian xét duyệt và minh bạch hóa quy trình cấp chứng nhận; Hai là, là linh hoạt hóa điều kiện: Nới lỏng một số tiêu chí về quy mô, ngành nghề để phù hợp với doanh nghiệp nhỏ và startup; Ba là, hỗ trợ đồng bộ: Kết hợp ưu đãi thuế với hỗ trợ R&D, đào tạo nhân lực, và liên kết doanh nghiệp – viện nghiên cứu – trường đại học.
Đặc biệt, còn có 03 yếu tố then chốt gồm: Một là, cần nghiên cứu kỹ quy định pháp luật, chuẩn bị hồ sơ đầy đủ để xin chứng nhận doanh nghiệp công nghệ cao; Hai là, cần hạch toán minh bạch, tách bạch thu nhập từ hoạt động ưu đãi. Nếu cần, nên tham khảo ý kiến từ cơ quan thuế hoặc chuyên gia; Ba là, cần có chiến lược hoạch định đầu tư vào công tác xây dựng thương hiệu, chiến lược truyền thông để việc R&D và nhân lực chất lượng cao để vừa đáp ứng tiêu chí ưu đãi vừa tạo lợi thế cạnh tranh dài hạn.
Do đó, chính sách ưu đãi thuế là đòn bẩy quan trọng để phát triển công nghệ cao, tuy nhiên doanhnghiệp muốn tiếp cận được, cần hiểu luật, chuẩn bị kỹ lưỡng và chủ động hành động. Nhà nước cũng cần tiếp tục hoàn thiện chính sách theo hướng linh hoạt và hỗ trợ thực chất hơn nữa để “cú hích” này đi vào thực tiễn…
ThS. LS. Hồ Thị Thanh Tuyền (Viện trưởng Viện IRLIE) – PCVP Viện IMRIC, ThS. Trần Thành Vĩnh
