Có thể thấy, công tác tuyên truyền phổ biến, giáo dục pháp luật là nhiệm vụ đầu tiên của quá trình tổ chức thi hành pháp luật, là cầu nối để truyền tải các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước đến với người dân.
Vì vậy, Viện Nghiên cứu Thị trường – Truyền thông Quốc tế (IMRIC) thường xuyên phối hợp Viện Nghiên cứu Chính sách pháp luật và Kinh tế hội nhập (IRLIE); Tạp chí Doanh nghiệp và Trang trại Việt Nam (TC DN&TTVN) giao Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm (TTLCC) và Trung tâm tư vấn pháp luật Minh Sơn (TTTVPLMS) tiếp tục tổ chức buổi tham vấn pháp lý bằng hình thức trực tuyến và trực tiếp cho các doanh nghiệp thành viên, các câu lạc bộ trực thuộc vào sáng ngày 12/06/2025. Nhằm tuyên truyền phổ biến, giáo dục pháp luật như là nhiệm vụ đầu tiên của quá trình tổ chức thi hành pháp luật, là cầu nối để truyền tải các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước đến với người dân. Do đó, nâng cao hiệu quả công tác tuyên tuyền phổ biến, giáo dục pháp luật để ý thức thượng tôn pháp luật trở thành sức mạnh động lực phát triển xã hội.
Thời gian qua, công tác tuyên truyền phổ biến, giáo dục pháp luật đã được Viện IMRIC; Viện IRLIE và TC DN&TTVN cùng Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm (TTLCC); Trung tâm tư vấn pháp luật Minh Sơn (TTTVPLMS) đặc biệt chú trọng thực hiện với nhiều nội dung và hình thức, đáp ứng nhu cầu tiếp cận pháp luật của doanh nghiệp, người dân, từ đó, nâng cao nhận thức và ý thức chấp hành pháp luật. Qua đó, tuyên truyền các chính sách pháp luật của Đảng và Nhà nước đến với bà con nhân dân cũng như vận động người thân, bạn bè và khách đến quán tìm đọc, tham khảo các loại sách, báo để nâng cao hiểu biết, kiến thức pháp luật.
Có thể nói, phổ biến, giáo dục pháp luật là một bộ phận của công tác giáo dục chính trị tư tưởng. Chỉ khi làm tốt công tác phổ biến, giáo dục pháp luật mới giúp nâng cao nhận thức, ý thức để chấp hành pháp luật một cách tự giác, nghiêm minh, nêu cao tinh thần thượng tôn pháp luật. Vì vậy, việc tuyên truyền cần được thực hiện thường xuyên với nhiều hình thức đa dạng, phong phú. Có như vậy, công tác phổ biến, giáo dục pháp luật mới đạt được hiệu quả cao.
Xin trích lược câu chuyện xuất hóa đơn điện tử, hộ kinh doanh làm gì để không vi phạm pháp luật và không ghi nội dung chuyển khoản’ để né thuế có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự, TS. Hồ Minh Sơn đã trực tiếp phân tích như sau:
Qua tham chiếu, Nghị định 70/2025/NĐ-CP, từ ngày 1-6-2025, các hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỉ đồng/năm trở lên bắt buộc phải sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối trực tiếp với cơ quan thuế.
Theo đó, kể từ tháng 6 năm 2025, hóa đơn điện tử được khởi tạo từ máy tính tiền có kết nối trực tiếp với cơ quan thuế là hình thức hóa đơn bắt buộc đối với một số nhóm hộ kinh doanh. Khi xuất hóa đơn, người bán cần ghi rõ thông tin của người mua. Trường hợp không có thông tin cụ thể, có thể ghi là “khách hàng vãng lai”, phải lập hóa đơn ngay tại thời điểm bán hàng.
Đồng thời, hóa đơn phải thể hiện đầy đủ các nội dung theo quy định bao gồm: tên, địa chỉ, mã số thuế của người bán; tên hàng hóa hoặc dịch vụ; đơn giá; số lượng và tổng số tiền thanh toán. Sau khi xuất hóa đơn, người bán có thể chuyển cho người mua thông qua các hình thức điện tử như tin nhắn, email hoặc cung cấp đường dẫn hoặc mã QR để người mua tra cứu và tải về.
Trong đó, khi người bán đã tính thuế trong giá bán hàng hóa hoặc dịch vụ thì không vi phạm pháp luật. Thế nhưng, nếu yêu cầu người mua thanh toán thêm một khoản thuế suất ngoài giá bán niêm yết là hành vi sai quy định. Theo pháp luật hiện hành, hộ kinh doanh có trách nhiệm tự kê khai và nộp thuế và các khoản thuế này phải được bao gồm trong giá bán sản phẩm, không được thu thêm từ người tiêu dùng.
Tuy nhiên, nếu việc từ chối thanh toán không dùng tiền mặt không vi phạm quy định một cách rõ ràng nhưng lại thể hiện dấu hiệu của hành vi thiếu minh bạch về doanh thu. Nhiều người bán cho rằng giao dịch bằng tiền mặt sẽ hạn chế khả năng kiểm tra từ cơ quan thuế, tuy nhiên điều này là không đúng.
Trên thực tế, việc giao dịch hoàn toàn bằng tiền mặt khiến hộ kinh doanh khó chứng minh số lượng hàng hóa đã bán ra, trong khi hàng hóa đầu vào đều có hóa đơn chứng từ hợp pháp. Cơ quan thuế hiệncó thể sử dụng nhiều phương pháp nghiệp vụ hiện đại để kiểm tra, đối chiếu dữ liệu.
Điển hình, dòng tiền chuyển vào tài khoản ngân hàng của hộ kinh doanh hoặc của những người có liên quan, giá trị giao dịch phát sinh, cùng với thông tin về hàng hóa đầu vào là những căn cứ quan trọng để cơ quan chức năng xác định doanh thu thực tế. Vì vậy, việc treo bảng “chỉ nhận tiền mặt” có thể bị xem là hành vi cố tình né tránh nghĩa vụ thuế và dễ dẫn đến việc bị kiểm tra, xử lý vi phạm nghiêm khắc.
Nghị định 70/2025/NĐ-CP có hiệu lực từ ngày 1/6; sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 123/2020/NĐ-CP quy định về hóa đơn, chứng từ…Từ đó, Nghị định 70 yêu cầu các hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên phải sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối với cơ quan thuế.
Quy định, nhằm tăng cường tính minh bạch, chống thất thu thuế, đồng thời tạo môi trường kinh doanh công bằng, hiện đại và bền vững. Các chuyên gia kinh tế cho rằng, việc đưa hộ kinh doanh vào lộ trình sử dụng hóa đơn điện tử và thiết bị tính tiền là xu thế tất yếu. Hộ kinh doanh không thể nằm ngoài tiến trình chuyển đổi số quốc gia. Đây cũng là cách để họ nâng cao năng lực quản lý, chuẩn hóa dữ liệu và từng bước tiếp cận quản trị hiện đại, không thể mãi làm theo cách cũ.
Đây không chỉ là biện pháp quản lý, mà còn là bước tiến giúp doanh thu được tính đúng, đủ; phòng, chống hàng gian, hàng giả, gian lận thương mại. Nhưng một số tiểu thương vì tìm cách trốn thuế, che giấu nguồn gốc bất minh của sản phẩm hoặc dịch vụ mình cung cấp; nên chia nhỏ tài khoản, hoặc yêu cầu khách hàng ghi nội dung chuyển khoản mập mờ; hoặc yêu cầu khách chỉ trả tiền mặt. Theo quy định pháp luật, đây cũng là những hành vi vi phạm về thuế, thậm chí vi phạm pháp luật hình sự. Đứng ở góc độ đạo đức – xã hội, đây là thái độ né tránh trách nhiệm với xã hội, gây hại cho người tiêu dùng “lợi mình, hại người”, tiếp tay cho hàng gian, hàng giả.
Nghị định 70 có hiệu lực từ ngày 1/6 được ví như là “ánh sáng” rọi thẳng vào những vùng xám, “vùng ngầm” còn tồn tại; mở lối minh bạch; buộc mọi người làm ăn đều phải kinh doanh có trách nhiệm. Đã đến lúc mọi người tham gia kinh doanh cần thay đổi góc nhìn về trách nhiệm với xã hội. Pháp luật không cấm dùng tiền mặt hay nhận chuyển khoản, mà chỉ hướng đến một “sân chơi” bình đẳng giữa các hình thức thanh toán, giữa mọi đối tượng kinh doanh. Đừng tìm cách lẩn trốn, né tránh nghĩa vụ thuế với Nhà nước, nghĩa vụ với xã hội. Hãy coi đây là cơ hội để làm ăn chân chính, tự tin minh bạch doanh thu, tránh hiểu lầm không đáng có, phát triển kinh doanh bền vững.
Nghị định 70 chính là một trong những cơ sở pháp lý xây dựng môi trường kinh doanh hiện đại, công bằng, thượng tôn pháp luật. Thay vì tránh né, hãy trang bị kiến thức, phần mềm, thiết bị phù hợp để tuân thủ quy định, để công việc làm ăn kinh doanh ngày càng vững mạnh, minh bạch, tất cả cùng có lợi.
Trong thời gian gần đây, việc xuất hiện một trào lưu đáng lo ngại là người bán hàng yêu cầu khách hàng không ghi nội dung giao dịch khi chuyển khoản, hoặc thậm chí chỉ chấp nhận tiền mặt. Hiện tượng này có thể phải đối mặt với tình huống pháp lý nghiêm trọng. Khẳng định, đây là hành vi có dấu hiệu lách luật để trốn thuế và chỉ ra các chế tài xử lý nghiêm khắc.
Qua đó, việc yêu cầu khách hàng không ghi nội dung liên quan đến “thanh toán”, “mua hàng” khi chuyển khoản, hay công khai treo biển “không nhận chuyển khoản, chỉ nhận tiền mặt” không còn là cá biệt mà đang có xu hướng lan rộng. Hiện tượng này gây ra nhiều băn khoăn trong dư luận xã hội về tính minh bạch của hoạt động kinh doanh và nghĩa vụ thuế của người kinh doanh.
Căn cứ Luật Quản lý thuế năm 2019, trách nhiệm của người nộp thuế là phải khai thuế chính xác, trung thực, đầy đủ và đúng thời hạn. Việc cố tình không kê khai hoặc kê khai không đầy đủ, kịp thời, chính xác số tiền thuế phải nộp là hành vi bị cấm. Mặc dù chưa có chế tài xử lý trực tiếp hành vi “không ghi nội dung chuyển khoản”, nhưng nếu cơ quan chức năng chứng minh được dấu hiệu trốn thuế, người vi phạm có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự tùy theo tính chất và mức độ vi phạm.
Cụ thể, với hành vi khai sai, không đầy đủ hồ sơ thuế nhưng không dẫn đến thiếu số thuế phải nộp sẽ bị phạt tiền từ 500.000 đồng đến 8.000.000 đồng, kèm theo biện pháp khắc phục hậu quả như buộc khai lại hoặc điều chỉnh số liệu.
Đối với hành vi trốn thuế (như không nộp hồ sơ đăng ký/khai thuế đúng hạn, không ghi chép sổ sách kế toán, khai sai dẫn đến thiếu số thuế phải nộp): Phạt tiền từ 1 đến 3 lần số thuế trốn, buộc nộp đủ số tiền thuế trốn vào ngân sách nhà nước, và điều chỉnh lại các số liệu liên quan.
Căn cứ theo Điều 200 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) có thể bị phạt tiền từ 100.000.000 đồng đến 4.500.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 07 năm. Cạnh đó, có thể bị phạt bổ sung từ 20.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 đến 05 năm, hoặc tịch thu một phần/toàn bộ tài sản.
Cùng với đó, các pháp nhân thương mại có thể bị phạt tiền từ 300.000.000 đồng đến 10.000.000.000 đồng, kèm theo đình chỉ hoạt động có thời hạn (06 tháng – 03 năm) hoặc đình chỉ vĩnh viễn. Ngoài ra,còn có thể bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng, cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định hoặc cấm huy động vốn từ 01 đến 03 năm.
Trước hiện tượng nhiều người kinh doanh từ chối nhận chuyển khoản hoặc đề nghị người mua hàng không ghi nội dung thanh toán khi giao dịch, đối với những hành vi trên là biểu hiện rõ ràng của sự thiếu trung thực trong đạo đức kinh doanh. Một môi trường kinh doanh lành mạnh phải dựa trên nền tảng minh bạch, công bằng và tuân thủ pháp luật. Việc trốn thuế tạo ra sự bất bình đẳng với những người kinh doanh chân chính, những người luôn chấp hành kê khai đầy đủ và đóng thuế đúng quy định.
Đóng thuế không chỉ là nghĩa vụ của mỗi công dân mà còn là biểu hiện của trách nhiệm xã hội. Tiền thuế góp phần xây dựng cơ sở hạ tầng, giáo dục, y tế, những dịch vụ mà chính người kinh doanh và gia đình họ cũng được hưởng. Việc vì lợi ích cá nhân trước mắt mà trốn thuế là hành vi thiển cận và gây hệ lụy lâu dài cho nền kinh tế.
Thời gian qua, tình trạng các cá nhân kinh doanh online trốn tránh nghĩa vụ thuế đang ngày càng phổ biến. Nhiều người coi mạng xã hội như chợ trời, buôn bán rầm rộ, thu hàng chục tỷ đồng nhưng không hề kê khai thu nhập hay nộp thuế.
Theo quy định tại Điều 17 Nghị định 125/2020/NĐ-CP và Luật Quản lý thuế năm 2019, việc nộp chậm thuế sẽ bị tính lãi suất 0,03% mỗi ngày. Ngoài ra, Bộ luật Hình sự quy định người trốn thuế từ 100 triệu đồng trở lên có thể bị phạt tiền từ 100 triệu đến 4,5 tỷ đồng, hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 7 năm, tùy mức độ vi phạm và có tổ chức hay không.
Với cách “né thuế” này đang trở nên kém hiệu quả. Bởi, cơ quan thuế hiện đã kết nối dữ liệu từ các sàn thương mại điện tử. Doanh thu được tính trên tổng thu nhập của shop, bất kể tiền vào tài khoản nào hay qua COD. Các cá nhân kinh doanh nên chủ động đăng ký kinh doanh, kê khai và nộp thuế đúng quy định. Hành vi trốn thuế, nếu bị phát hiện, không chỉ ảnh hưởng đến uy tín mà còn phải chịu hậu quả pháp lý nghiêm trọng.
CTV TVPL Bùi Văn Hải (Trung tâm TTLCC) – CTV TVPL Trần Ngọc Danh (Trung tâm TVPLMS)
