Gần đây, xảy ra nhiều vụ gây rối trật tự công cộng qua đó nhiều gửi dân gửi thư về Viện Nghiên cứu Thị trường – Truyền thông Quốc tế (IMRIC) và Viện Nghiên cứu Chính sách pháp luật và Kinh tế hội nhập (IRLIE) nhờ tham vấn pháp lý. Dưới góc nhìn pháp lý, TS. Hồ Minh Sơn phân tích như sau: Người tham gia giao thông đường bộ phải tuân thủ những nguyên tắc nhất định. Mặt khác, trường hợp tham gia giao thông gây tai nạn dẫn đến chết người sẽ bị xử lý hình sự.Đồng thời, nhìn nhận hành vi ảnh hưởng xấu đến trật tự, an toàn giao thông và có dấu hiệu của tội gây rối trật tự công cộng.
Theo tìm hiểu của Viện IMRIC, Viện IRLIE từ Ủy ban An toàn giao thông quốc gia cho thấy, 11 tháng của năm 2024 toàn quốc xảy ra hơn 21.000 vụ tai nạn giao thông, làm tử vong hơn 10.000 người, bị thương hơn 16.000 người.
Điển hình, vụ việc xảy ra mới đây tại tuyến đường thuộc phường Nông Tiến, thành phố Tuyên Quang, xảy ra vụ tai nạn do tài xế điều khiển ô tô đang di chuyển trên đường thì bất ngờ gặp xe máy do một người đàn ông đi chiều ngược lại đang sang đường, tài xế ô tô đánh lái tránh xe máy nên đã lao thẳng vào nhà dân và khiến một cháu bé tử vong.
Vào cuối tháng 11 vừa qua, Công an thành phố Phan Thiết cho biết, tại khu vực đường Nguyễn Thông (phường Phú Hài, thành phố Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận) xảy ra vụ tai nạn giao thông nghiêm trọng giữa hai xe máy do người nước ngoài điều khiển làm hai người đàn ông tử vong, một người phụ nữ bị thương.
Tương tự, tại thôn Đồng Cầu (xã Tứ Quận, huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang) xảy ra vụ tai nạn giao thông đường bộ giữa xe ô tô đầu kéo với xe ô tô chở khách khiến 5 người đi trên xe ô tô khách tử vong tại chỗ, 1 người tử vong tại bệnh viện, 3 người bị thương.
Đặc biệt, Công an huyện Đức Trọng (tỉnh Lâm Đồng) triệu tập Nguyễn Văn Hào (21 tuổi, tài xế taxi hãng Lado, ngụ TP Đà Lạt) để điều tra vụ việc một thanh niên bám cửa xe taxi khi xe đang chạy trên cao tốc Liên Khương – Prenn. Vụ việc được một camera trên ô tô lưu thông trên cao tốc ghi lại vào lúc 17 giờ ngày 25-12, gây xôn xao mạng xã hội.
TS. Hồ Minh Sơn nhìn nhận hành vi của những người liên quan trên đều rất nguy hiểm, có nguy cơ dẫn đến tai nạn nghiêm trọng và có dấu hiệu vi phạmpháp luật. Theo đó, hành vi của Hào, Vĩ và Thanh xảy ra ngay trên đường cao tốc, kéo dài trên đoạn đường khoảng 2 km trong lúc có nhiều xe lưu thông với tốc độ cao, ảnh hưởng xấu đến trật tự, an toàn giao thông. Hành vi này có dấu hiệu của tộigây rối trật tự công cộng theo điều 318 Bộ luật hình sự 2015, sửa đổi bổ sung 2017 với mức hình phạt cao nhất lên đến 7 năm tù giam. Trong vụ việc này, cơ quan công an vẫn đang tiến hành lấy lời khai, xác minh làm rõ nguyên nhân và các tình tiết trong vụ việc cũng như thương tích của Thanh (hiện chưa được xác định rõ tỉ lệ thương tật). Do đó, chưa có cơ sở xác định có hay không có dấu hiệu của tội Vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ điều 260 Bộ luật hình sự 2015, sửa đổi bổ sung 2017. Nhấn mạnh thêm TS. Sơn nói: “Nếu công an xác định không có dấu hiệu của tội phạm thì tùy vào tình tiết cụ thể đã được xác minh mà sẽ tiến hành xử lý vi phạm hành chính theo quy định tại Nghị định 100/2019/NĐ-CP (sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định số 123/2021″.
Nam thanh niên bám cửa xe taxi đang chạy trên cao tốc Liên Khương – Prenn.
Trong khi đó, tại quy định tại Điều 260 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi bổ sung 2017 thì nếu tham gia giao thông đường bộ mà vi phạm quy định về an toàn giao thông đường bộ làm chết người thì bị xử lý về Tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ, bị phạt tiền từ 30 triệu – 100 triệu đồng.Ngoài ra, phải chịu hình phạt tù từ phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù với mức cao nhất từ 7 năm đến 15 năm tùy thuộc vào số lượng người chết (trường hợp làm người chất thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 1 năm đến 5 năm; làm chết 2 người thì bị phạt tù từ 3 năm đến 10 năm; làm chết 3 người trở lên thì bị phạt tù từ 7 năm đến 15 năm). Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 1 năm đến 5 năm, TS. Sơn phân tích.
Căn cứ Bộ Luật Dân sự 2015 và Nghị quyết 02/2022/NQ-HĐTP có hiệu lực ngày 1/1/2023 thi trường hợp người tham gia giao thông gây chết người mà nguyên nhân xuất phát từ hành vi vi phạm của người gây tai nạn và không thuộc trường hợp bất khả kháng thì người gây thiệt hại được coi là xâm phạm đến tính mạng của người bị thiệt hại, có căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại theo quy định tại Điều 584, Điều 591 Bộ Luật Dân sự 2015. Theo đó, người gây tai nạn phải chịu các chi phí hợp lý cho việc mai táng, tiền cấp dưỡng có người mà người bị thiệt hại có nghĩa vụ cấp dưỡng trước khi chết và khoản tiền bù đắp tổn thất về tinh thân do tính mạng bị xâm phạm, TS. Sơn dẫn chứng luật.
Căn cứ quy định tại Điều 260 Bộ luật hình sự không thuộc trường hợp tội danh khởi tố theo yêu cầu của bị hại, tức là dù có hay không yêu cầu khởi tố của gia đình người bị tai nạn hoặc họ đã có yêu cầu khởi tố nhưng đã rút yêu cầu thì cơ quan chức năng vẫn truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành vi vi phạm. Nếu người gây tai nạn giao thông dẫn đến chết người đã chủ động bồi thường thiệt hại thì có thể được xem xét là tình tiết giảm nhẹ theo quy định tại điểm b khoản 1 Điều 51 Bộ luật hình sự 2015 “người phạm tội tự nguyện sửa chữa, bồi thường thiệt hại hoặc khắc phục hậu quả”, cơ quan chức năng sẽ cân nhắc các tình tiết trong hồ sơ vụ án để giảm nhẹ trách nhiệm hình sự nếu đủ căn cứ, TS. Sơn khuyến nghị.
Vì lẻ đó, khi xảy ra tai nạn, người điều khiển phương tiện và những người liên quan trực tiếp đến vụ tai nạn có trách nhiệm: Dừng ngay phương tiện; giữ nguyên hiện trường; cấp cứu người bị nạn và phải có mặt khi cơ quan có thẩm quyền yêu cầu; Ở lại nơi xảy ra tai nạn cho đến khi người của cơ quan công an đến, trừ trường hợp người điều khiển phương tiện cũng bị thương phải đưa đi cấp cứu hoặc phải đưa người bị nạn đi cấp cứu hoặc vì lý do bị đe dọa đến tính mạng, nhưng phải đến trình báo ngay với cơ quan công an nơi gần nhất; Cung cấp thông tin xác thực về vụ tai nạn cho cơ quan có thẩm quyền. Nếu có cơ sở truy cứu trách nhiệm hình sự thì hành vi bỏ chạy để trốn tránh trách nhiệm hoặc cố ý không cứu giúp người bị nạn của người điều khiển phương tiện là hành vi vi phạm, có thể bị xử lý theo khoản 2 Điều 260 Bộ luật hình sự hiện hành với khung hình phạt tù từ 3 năm đến 10 năm, TS. Hồ Minh Sơn nói.
Có thể thấy, với những hành vi bỏ trốn hay bỏ rơi người bị nạn sau khi xảy ra TNGT là hành vi không chỉ coi thường pháp luật, mà vi phạm nghiêm trọng về đạo đức, bị xã hội lên án và phải chịu mức hình phạt thích đáng để răn đe và cảnh tỉnh. Bởi, tình hình vi phạm trật tự, an toàn giao thông vẫn diễn ra phổ biến và phức tạp, tai nạn giao thông vẫn ở mức cao và nghiêm trọng, nhất là số người chết, tiềm ẩn nhiều nguy cơ gia tăng, gây thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản.
Hồ Vĩnh Chung (PCVP Viện IRLIE, CVP Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm)
