Viện Nghiên cứu Thị trường – Truyền thông Quốc tế (IMRIC) phối hợp Viện Nghiên cứu Chính sách pháp luật&Kinh tế hội nhập (IRLIE) giao Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm (TTLCC) và Trung tâm tư vấn pháp luật Minh Sơn (TTTVPLMS) đã tổ chức buổi tham vấn pháp luật miễn phí dành cho các doanh nghiệp thành viên Câu lạc bộ Doanh nhân IMRIC – IRLIE (Viện IMRIC) và Câu lạc bộ Báo chí Truyền thông&Chính sách pháp luật (Viện IRLIE) vào sáng ngày 27/11/2025 bằng hình thức trực tiếp và trực tuyến.
Ảnh minh hoạ
Có thể thấy, trong quá trình hoạt động của Viện Nghiên cứu Thị trường – Truyền thông Quốc tế (IMRIC) thường xuyên phối hợp Viện Nghiên cứu Chính sách pháp luật&Kinh tế hội nhập (IRLIE) luôn xem công tác trợ giúp pháp lý góp phần giúp người dân giảm nghèo về pháp luật, do đó, Luật Trợ giúp pháp lý được Quốc hội thông qua năm 2006 và Luật Trợ giúp pháp lý được Quốc hội thông qua năm 2017 đều xác định người nghèo là nhóm đối tượng ưu tiên đầu tiên trong các nhóm đối tượng được trợ giúp pháp lý…
Đồng thời, truyền tải nội dung trên các trang tin điện tử, mạng xã hội, tạp chí in như: www.huongnghiepthitruong.vn (Viện IMRIC); www.chinhsachphapluat.vn (Viện IRLIE); www.tuvanphapluatvietnam.vn (Trung tâm TVPLMS); www.thamvanphapluat.vn (Trung tâm TTLCC); www.nghiencuupldautu.vn và www.phattrienspcongnghe.vn (Hiệp hội Nghiên cứu, Tư vấn về Chính sách, pháp luật cho hoạt động đầu tư tại Việt Nam “AVRCIPL”); www.bestlife.net.vn; www.doanhnghiepnongnghiep.vn (liên kết Tạp chí Doanh nghiệp và Trang trại Việt Nam); www.vanhoacongdong.vn (Hiệp hội Phát triển Văn hoá cộng đồng Việt Nam)…
Qua đó, các hoạt động của Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm và Trung tâm tư vấn pháp luật Minh Sơn về công tác trợ giúp pháp lý cho người nghèo, người yếu thế được triển khai đồng bộ, thống nhất trên toàn quốc và được thực hiện thường xuyên, trong đó chú trọng các hoạt động hỗ trợ trực tiếp cho người nghèo, người yếu thế như: thực hiện vụ việc trợ giúp pháp lý; truyền thông về trợ giúp pháp lý ở cơ sở; nâng cao năng lực đội ngũ người thực hiện trợ giúp pháp lý, đội ngũ người tham gia trợ giúp pháp lý…
Cùng với đó, các hoạt động trợ giúp pháp lý được Viện IMRIC; Viện IRLIE; Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm và Trung tâm tư vấn pháp luật Minh Sơn tuyên truyền về các vụ việc trợ giúp pháp lý, với mong muốn ngày càng được nâng cao, nhiều vụ việc thành công, hiệu quả như người được trợ giúp pháp lý được tuyên không có tội hoặc được tuyên mức án nhẹ hơn hoặc chuyển tội danh hay thay đổi khung hình phạt thấp hơn so với mức đề nghị trong cáo trạng của Viện kiểm sát nhân dân…Đặc biệt, trong suốt thời gian qua trợ giúp pháp lý đã thể hiện rất tốt vai trò của mình trong việc đảm bảo việc xét xử vụ việc khách quan, đúng người, đúng tội, tránh được oan sai cho người dân cũng như đã thực hiện thành công chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước dành cho người nghèo, các đối tượng yếu thế trong xã hội. Trợ giúp pháp lý đã giúp người dân sử dụng pháp luật khi có tranh chấp, vướng mắc, giúp người dân “giảm nghèo về pháp luật”, đảm bảo trật tự an toàn xã hội, người dân yên tâm lao động để giảm nghèo về kinh tế…
Tại buổi tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật miễn phí lần này, Viện trưởng Viện IMRIC Hồ Minh Sơn – Giám đốc Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm đã tham vấn về hai trường hợp cụ thể như sau:
Tình huống thứ nhất: Tình huống pháp lý của sự lệch chuẩn trên mạng xã hội
Qua theo dõi báo chí đưa tin, Văn phòng Cơ quan cảnh sát điều tra (PC01, Công an TPHCM) vàongày 25/11 vừa qua đã khởi tố, bắt giam Lê Anh Điệp (30 tuổi), chủ tài khoản “Tàng keng Ông Trùm” để điều tra hành vi Lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân. Trước đó, cơ quan chức năng xác định, chủ tài khoản TikTok “Tàng Keng Ông Trùm” đã đăng nhiều clip có nội dung công kích hoạt động cứu trợ đồng bào gặp thiên tai ở các tỉnh phía Bắc.
Qua đó, các video này bị cơ quan điều tra cáo buộc gây ảnh hưởng đến việc huy động, kêu gọi cứu trợ của các tổ chức, chứa lời lẽ xúc phạm người dân miền Nam, mang tính miệt thị, kỳ thị, vô văn hóa, gây chia rẽ vùng miền và phá hoại khối đại đoàn kết dân tộc. Việc “câu view”, “câu like” và muốn được nổi tiếng của Điệp với các hành vi nêu trên đã vi phạm quy định tại điểm c khoản 1 Điều 8 và điểm a khoản 3 Điều 16 của Luật An ninh mạng năm 2018, liên quan đến hành vi phá hoại khối đại đoàn kết dân tộc và xúc phạm nghiêm trọng danh dự, uy tín, nhân phẩm của người khác.
Có thể thấy, có một bộ phận người trẻ hiện sẵn sàng đăng tải nội dung phản cảm, xuyên tạc hoặc xúc phạm người khác để “câu like”, “câu view” phản ánh nghịch lý của thời đại số: con người có quyền tự do biểu đạt hơn bao giờ hết nhưng đồng thời cũng dễ bị cuốn vào ảo vọng nổi tiếng.
Cùng với đó, khi họ ‘like’ và họ ‘view’ trở thành thước đo danh tiếng trên không gian mạng, không ít người bất chấp đạo đức, thậm chí vi phạm pháp luật để nổi tiếng. Việc TikToker ‘Tàng Keng Ông Trùm’ (tên thật Lê Anh Điệp) bị khởi tố không chỉ là lời cảnh tỉnh cho những ai ngộ nhận về tự do ngôn luận mà còn là hồi chuông cảnh báo về văn hóa ứng xử trên không gian mạng.
Đồng thời, hành vi lợi dụng mạng xã hội để công kích, bôi nhọ người khác là biểu hiện của sự suy thoái chuẩn mực đạo đức, khi con người thiếu năng lực tự kiểm soát và không ý thức đầy đủ hậu quả pháp lý từ phát ngôn. Nhiều người tin rằng chỉ cần tạo ra tranh cãi hay scandal là có thể nổi tiếng, được chú ý, từ đó kiếm tiền.
Cạnh đó, thuật toán của các nền tảng mạng thường ưu tiên hiển thị nội dung gây sốc, khiến hành vi sai lệch được “thưởng” bằng lượng view, đồng thời củng cố ảo tưởng rằng “gây tranh cãi là cách để thành công”. Đây chính là cơ chế khuếch đại lệch chuẩn xã hội trong không gian ảo – một “vùng xám” mà giới tội phạm học đặc biệt quan tâm.
Song song với đó, một bộ phận người dùng mạng xã hội hiện họ đánh đồng “tự do ngôn luận” với “tự do xúc phạm”. Theo đó, họ quên mọi quyền tự do đều gắn liền với trách nhiệm và giới hạn pháp lý. Đặc biệt, Hiến pháp Việt Nam và Công ước quốc tế về quyền dân sự, chính trị (ICCPR) mà Việt Nam là thành viên đều khẳng định: quyền tự do ngôn luận không bao gồm việc xâm phạm danh dự, nhân phẩm người khác hoặc đe dọa an ninh quốc gia…
Thông qua buổi tham vấn pháp lý, khuyến nghị giới trẻ cần hiểu rằng ngôn từ là hành vi, và mọi hành vi ngôn từ đều có hậu quả pháp lý. Song song đó, các nền tảng mạng xã hội phải chủ động quản trị nội dung, minh bạch thuật toán và chịu trách nhiệm với môi trường truyền thông mà họ tạo ra. Tự do ngôn luận chỉ có ý nghĩa khi song hành cùng chuẩn mực văn hóa và đạo đức công dân số…Ngoài ra, để hình thành văn hóa ngôn từ, xã hội cần củng cố lại hệ giá trị hành xử trực tuyến dựa trên ba yếu tố: tự trọng, trách nhiệm và kiểm soát. Cần đẩy mạnh giáo dục công dân số, giúp người dân hiểu rõ quyền và nghĩa vụ khi tham gia mạng.
Dưới góc độ truyền thông, các KOL, TikToker, Facebooker hoặc người sáng tạo nội dung, cần đầu tư, có tư duy trong việc xây dựng bộ Quy tắc ứng xử nghề nghiệp tương tự trong lĩnh vực báo chí – truyền thông. Nhà nước và hiệp hội có thể phối hợp đào tạo, cấp chứng chỉ hành nghề nội dung số, mô hình đã được nhiều quốc gia áp dụng. Truyền thông đại chúng cũng cần tạo “sân chơi” cho giá trị tích cực, khuyến khích những nội dung sáng tạo lành mạnh thay vì chỉ chạy theo scandal. Những giá trị tốt được lan truyền mạnh hơn, văn hóa ngôn từ sẽ trở thành chuẩn mực mới, góp phần củng cố đạo đức xã hội và niềm tin đối với người xem.
Dưới góc độ pháp lý, thông qua vụ việc của TikToker Lê Anh Điệp bị khởi tố từ đây gióng lên hồi chuông cảnh báo về giới hạn của quyền tự do ngôn luận, nơi ranh giới giữa bày tỏ chính kiến và vi phạm pháp luật đôi khi chỉ cách nhau bằng một cú nhấp chuột. Nhất là tự do ngôn luận không có nghĩa là muốn nói gì thì nói. Mọi phát ngôn phải gắn liền với trách nhiệm và không được xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của người khác hoặc của Nhà nước…
Căn cứ vào Điều 331, người lợi dụng quyền tự do dân chủ để xâm phạm lợi ích của Nhà nước hoặc quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân có thể bị phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 7 năm, tùy mức độ vi phạm. Cơ quan điều tra sẽ xác định các yếu tố điển hình: nội dung có xuyên tạc, xúc phạm hay không; mục đích đăng tải có nhằm trục lợi, kích động dư luận hay không; và hậu quả thực tế mà thông tin gây ra. Nếu có đủ căn cứ, “nói quan điểm cá nhân” không còn là hành vi chính đáng. Không gian mạng là một xã hội thu nhỏ, nơi mỗi người đều có quyền thể hiện bản thân, nhưng quyền đó phải đi kèm ý thức pháp luật và đạo đức.
Để chế tài hành chính hay hình sự chỉ là biện pháp sau cùng. Quan trọng nhất vẫn là nâng cao nhận thức cộng đồng, bởi mỗi bài đăng hay bình luận đều có thể trở thành chứng cứ pháp lý nếu gây tổn hại đến người khác. Pháp luật không cấm phản biện hay góp ý nhưng mọi quan điểm cần dựa trên sự thật và tinh thần xây dựng. Việc đăng tải thông tin bịa đặt, vu khống, xúc phạm người khác không chỉ trái pháp luật mà còn đi ngược chuẩn mực đạo đức xã hội.
Thông qua vụ việc này, là lời cảnh tỉnh và là bài học sâu sắc về ý thức pháp lý trong kỷ nguyên số. Mạng xã hội có thể là nơi lan tỏa tri thức, chia sẻ tích cực nhưng cũng có thể trở thành “vòng lao lý” nếu bị sử dụng sai cách. Quyền tự do ngôn luận là quyền được nói nhưng phải nói trong khuôn khổ của pháp luật, với trách nhiệm, sự tôn trọng sự thật và nhân phẩm con người. Bởi, chỉ khi tự do gắn với chuẩn mực, mạng xã hội mới thật sự là nơi kết nối, chứ không phải công cụ để gieo rắc thù ghét và gây hại cho cộng đồng.
Tình huống thứ hai: Tình huống pháp lý khi xe tông trúng chó chạy rông
Qua theo dõi báo chí đưa tin, ngày 12/11 mới đây, liên quan người đàn ông bị tai nạn giao thông chấn thương khá nặng do xe tông phải chó chạy rông, Bệnh viện Đa khoa Thủ Đức (TP HCM) cho biết hiện bệnh nhân đang được tiếp tục theo dõi và điều trị tích cực tại Khoa Hồi sức tích cực – Chống độc (ICU).
Theo đó, pháp luật không cấm người dân nuôi thú cưng (chó, mèo) nhưng phải tuân thủ các quy định về đảm bảo an toàn cho những người xung quanh và cộng đồng như: Tiêm vắc-xin dại định kỳ, xích giữ cẩn thận trong khuôn viên của gia đình, khi dẫn ra nơi công cộng phải có người chăn dắt và rọ mõm kỹ lưỡng để đảm bảo an toàn cho mọi người…
Việc nuôi động vật là các thú cưng (chó, mèo) phải được quản lý, kiểm soát từ chủ sở hữu hoặc người được ủy quyền quản lý và không cho phép thả rông động vật trong đô thị hoặc nơi công cộng, không để vật nuôi xâm lấn, phóng uế ở lòng đường, vỉa hè, nơi sinh hoạt khu dân cư, khu đô thị, chăn thả gia súc, gia cầm trong khu chung cư.
Thông qua sự việc này, vẫn còn xét theo tính chất, mức độ và hậu quả xảy ra mà hành vi nêu trên có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự.
Căn cứ theo Khoản 1, Điều 7 Nghị định số 144/2021/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh, trật tự, an toàn xã hội; phòng, chống tệ nạn xã hội; phòng cháy, chữa cháy; cứu nạn, cứu hộ; phòng, chống bạo lực gia đình có thể bị xử phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 300.000-500.000 đồng.
Qua tham chiếu, Nghị định số 282/2025/NĐ-CP sắp tới thì quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh, trật tự, an toàn xã hội; phòng, chống tệ nạn xã hội; phòng cháy, chữa cháy; cứu nạn, cứu hộ; phòng, chống bạo lực gia đình sẽ có hiệu lực từ ngày 15-12-2025 thay thế Nghị định số 144/2021 sẽ nâng mức phạt đối với các hành vi nêu trên là phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 500.000 đồng đến 1 triệu đồng (căn cứ Khoản 1, Điều 8 Nghị định 282/2025).
Chủ vật nuôi có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự: Tại Điều 128 Bộ Luật hình sự 2015 (sửa đổi bổ sung 2017, 2025) – người chủ còn bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu hậu quả chết người xảy ra. Hành vi nêu trên có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội vô ý làm chết người có khung hình phạt từ phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 1 năm đến 10 năm.
Tại Điều 138 Bộ Luật hình sự 2015 (Sửa đổi bổ sung 2017, 2025) – nếu gây thương tích hoặc tổn hại sức khoẻ của người khác với tỉ lệ tổn thương cơ thể từ 31% trở lên thì hành vi nêu trên có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội vô ý gây thương tích hoặc gây tổn hại sức khỏe cho người khác, có khung hình phạt từ phạt cảnh cáo, phạt tiền từ 5 triệu đồng đến 20 triệu đồng hoặc cải tạo không giam giữ đến 1 năm hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 3 năm.
Trên đây là hai tình huống điển hình được các doanh nhân đặc biệt tham khảo và quan tâm, xin trích lược và rất mong quý doanh nhân lan toả trong cộng đồng để mọi người sống, làm việc cần thượng tôn pháp luật, cần cảnh tinhr trong việc nhấp chuột và nuôi thú cưng của mình…
CTV TVPL Bùi Văn Hải (Trung tâm TTLCC) – CTV TVPL Trần Ngọc Danh (Trung tâm TVPLMS)
