Trong quá trình hoạt động, ngoài công tác chuyên môn, Viện Nghiên cứu Chính sách pháp luật và Kinh tế hội nhập (IRLIE) phối hợp Viện Nghiên cứu Thị trường – Truyền thông Quốc tế (IMRIC); Tạp chí Doanh nghiệp và Trang trại Việt Nam; Tạp chí Văn hiến Việt Nam luôn xác định công tác phổ biến, giáo dục pháp luật là một trong những nhiệm vụ trọng tâm cần tập thực hiện, nhằm tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong công tác phổ biến, giáo dục phát luật, phát huy vai trò, hiệu quả quản lý nhà nước, quản lý xã hội bằng pháp luật. Qua đó, công tác phổ biến, giáo dục pháp luật (PBGDPL) ngày càng đi vào chiều sâu, trọng tâm, thống nhất, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.
Cụ thể, ngày 30/08/2025, tại số 414, đường Huỳnh Tấn Phát, phường Tân Hưng, Thành phố Hồ Chí Minh – Viện IMRIC; Viện IRLIE và Tạp chí Doanh nghiệp và Trang trại Việt Nam giao Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm (TTLCC) và Trung tâm tư vấn pháp luật Minh Sơn (TTTVPLMS) tổ chức buổi PBGDPL cho độc giả, các doanh nghiệp thành viên Câu lạc bộ Báo chí Truyền thông&Chính sách pháp luật (Viện IRLIE) và Câu lạc bộ Doanh nhân IMRIC – IRLIE (Viện IMRIC) bằng hình thức trực tuyến và trực tiếp…
Với đội ngũ luật gia, luật sư, các báo cáo viên pháp luật, tuyên truyền viên pháp luật là lực lượng nòng cốt đi đầu, đưa các chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước đến với mọi tầng lớp Nhân dân, nên đội ngũ này thường xuyên được rà soát, củng cố, kiện toàn và hoạt động phát huy hiệu quả. Theo đó, các luật gia, luật sư, các báo cáo viên pháp luật công tác ở nhiều ngành, lĩnh vực khác nhau, có trình độ từ cử nhân trở lên, nhiều người trong số đó là thạc sỹ, tiến sỹ, chuyên gia có kinh nghiệm lâu năm trong lĩnh vực pháp luật; báo cáo viên pháp luật thường xuyên được bồi dưỡng kiến thức pháp luật, kỹ năng phổ biến pháp luật, kỹ năng biên soạn tài liệu, kỹ năng nói chuyện trước công chúng…nhờ đó hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật được thực hiện bài bản, khoa học, hiệu quả hơn.
Đồng thời, việc xây dựng, nhân rộng các mô hình điểm, có hiệu quả về PBGDPL được các cơ quan, đơn vị, địa phương quan tâm nghiên cứu thực hiện, lựa chọn những cách làm hay, sáng tạo, hiệu quả trong công tác PBGDPL để thực hiện nhân rộng thực hiện, tổ chức biên tập và đăng tải chương trình sách nói pháp luật trên các trang mạng xã hội, trang tin điện tử trực thuộc như: www.bestlife.net.vn; www.huongnghiepthitruong.vn; www.chinhsachphapluat.vn; www.thamvanphapluat.vn; www.tuvanphapluatvietnam.vn; www.doanhnghiepnongnghiep.vn; www.nghiencuupldautu.vn; www.phattrienspcongnghe.vn và trên hai đặc san, Tạp chí Doanh nghiệp và Trang trại Việt Nam (in), góp phần tuyên truyền đến với các cơ quan, tổ chức, cá nhân, trong đó có các Trường đặc biệt dành cho những người yếu thế;…
Đặc biệt, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật đã được các cơ quan, đơn vị, địa phương quan tâm, tập trung đẩy mạnh thực hiện có hiệu quả, phát huy được vai trò, tầm quan trọng của công nghệ thông tin vào công tác phổ biến, giáo dục pháp luật trong tình hình mới. Cạnh đó, góp phần triển khai nhanh chóng, chính xác, kịp thời các chủ trương, chính sách hỗ trợ của Đảng và pháp luật Nhà nước đến toàn thể Nhân dân và doanh nghiệp.
Tại đây, Thạc sỹ – Luật sư Đặng Thành Sâm – Phó viện trưởng Viện IRLIE đã phân tích góc nhìn pháp lý vụ xe tải mất phanh, tông chết 18 con bò – Hàng hóa gửi qua các nhà xe bị hỏng và thất lạc cụ thể như sau:
Tình huống thứ nhất: Góc nhìn pháp lý vụ xe tải mất phanh, tông chết 18 con bò
Qua theo dõi báo chí đưa tin, ngày 22/8 vừa qua, ông Nguyễn Công Sơn, Chủ tịch UBND xã Ia Phí (Gia Lai), cho biết trên địa bàn vừa xảy ra vụ xe tải tông chết 18 con bò của ba hộ dân. Ngay sau vụ tai nạn xảy ra, tài xế đã thỏa thuận với ba hộ dân, đền bù 305 triệu đồng. Nguyên nhân dẫn đến tai nạn do xe tải mất phanh, lao vào đàn bò đang đi trên đường.
Thành viên CLB Báo chí Truyền thông&Chính sách pháp luật nêu thắc mắc trong tình huống này, trách nhiệm các bên ra sao?
Tại Điều 260 BLHS 2015 có quy định về tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ. Theo đó, người nào tham gia giao thông đường bộ mà vi phạm quy định về an toàn giao thông đường bộ gây thiệt hại cho người khác thuộc trường hợp “Gây thiệt hại về tài sản từ 100 triệu đồng đến dưới 500 triệu đồng” thì sẽ bị phạt tiền từ 30 triệu đồng đến 100 triệu đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 1 năm đến 5 năm.
Do đó, nếu tài xế vi phạm quy định giao thông đường bộ dẫn đến tông 18 con bò chết và thiệt hại từ 100 triệu đồng đến dưới 500 triệu đồng có dấu hiệu của tội trên. Tuy nhiên cũng cần xem xét cả vấn đề chủ đàn gia súc có lỗi hay không cùng nhiều tình tiết khác như các quy định về giao thông của tuyến đường đó.
Tại Điều 11 Nghị định 168/2024/NĐ-CP – đối với chủ vật nuôi nếu có hành vi để vật nuôi đi trên đường bộ không bảo đảm an toàn cho người, phương tiện đang tham gia giao thông hoặc điều khiển, dẫn dắt vật nuôi đi không đúng phần đường quy định, đi vào đường cấm, khu vực cấm, đi vào phần đường của xe cơ giới có thể bị xử phạt vi phạm hành chính với mức phạt từ 150.000 đồng đến 600.000 đồng.
Tại Điều 601 BLDS 2015 thì phương tiện giao thông vận tải cơ giới được xem là một nguồn nguy hiểm cao độ. Chủ sở hữu, người chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ phải bồi thường thiệt hại cả khi không có lỗi, trừ trường hợp “thiệt hại xảy ra hoàn toàn do lỗi cố ý của người bị thiệt hại” hoặc “thiệt hại xảy ra trong trường hợp bất khả kháng hoặc tình thế cấp thiết”.
Vì vậy, ở vụ việc này, chiếc xe tải gây tai nạn chính là nguồn nguy hiểm cao độ, và về nguyên tắc thì chủ xe hoặc bên sử dụng xe phải bồi thường cho chủ của những con bò bị chết kể cả khi lái xe không có lỗi trong quá trình điều khiển xe, mà do xe bị mất phanh.
Mặc dù vậy, pháp luật cũng quy định trong trường hợp nếu thiệt hại xảy ra là do lỗi hoàn toàn của người bị thiệt hại hoặc do sự kiện bất khả kháng thì chủ xe hoặc bên sử dụng xe sẽ không phải bồi thường.
Tại Điều 32 Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ năm 2024 thì người điều khiển, dẫn dắt vật nuôi, điều khiển xe vật nuôi kéo đi trên đường bộ phải cho vật nuôi đi sát mép đường bên phải; trường hợp cần cho vật nuôi đi ngang qua đường thì phải quan sát và chỉ được đi qua đường khi có đủ điều kiện an toàn; không được gây cản trở cho người và phương tiện tham gia giao thông đường bộ khác. Không được điều khiển, dẫn dắt vật nuôi, điều khiển xe vật nuôi kéo đi vào làn đường dành cho xe cơ giới. Không được thả vật nuôi trên đường bộ.
Vì lẻ đó, nếu chủ của 18 con bò này tuân thủ đúng quy định thì không có lỗi. Nếu họ không dắt bò đi sát mép đường bên phải hoặc là thả cho bò đi tự do nghênh ngang trên đường thì họ cũng có lỗi một phần. Tuy nhiên, theo quy định thì phía chủ xe hoặc bên sử dụng xe chỉ được miễn trừ trách nhiệm khi thiệt hại hoàn toàn do lỗi của chủ những con bò. Ở tình huống này, tài xế thừa nhận là do xe mất phanh nên mới tông vào đàn bò và gây ra thiệt hại, nên kể cả khi chủ bò đã không dắt bò đi đúng theo quy định về an toàn giao thông đường bộ thì cũng khó có thể nói rằng thiệt hại là hoàn toàn do lỗi của chủ bò để miễn trừ hoàn toàn trách nhiệm cho chủ xe hoặc bên sử dụng xe.
Từ đó, kể cả trong trường hợp chủ đàn bò có lỗi một phần, do không tuân thủ quy định về an toàn giao thông đường bộ thì phía chủ xe hoặc bên sử dụng xe cũng cần bồi thường một phần thiệt hại.
Tại Điều 3, 585 BLDS 2015, vụ việc xe tải mất phanh tông chết 18 con bò ở Gia Lai đã được giải quyết bằng thỏa thuận bồi thường dân sự giữa lái xe và các hộ dân. Các bên có thể thỏa thuận về phương thức và mức bồi thường thiệt hại.
Luật sư Đặng Thanh Sâm khuyến nghị, về mặt nguyên tắc, thì thỏa thuận bồi thường giữa lái xe và ba hộ dân trong vụ việc này là hợp pháp và phải được các bên cũng như các cơ quan có thẩm quyền tôn trọng. Tuy nhiên, ở đây chúng ta không rõ nội dung cụ thể của thỏa thuận này là gì nên khó có thể xác định rằng có thể tiềm ẩn rủi ro pháp lý nào hay không…
Tình huống thứ hai: Góc nhìn pháp lý về hàng hóa gửi qua các nhà xe bị hư hỏng, thất lạc – Xử lý như thế nào?
Trong bối cảnh thương mại điện tử và dịch vụ logistics hiện phát triển mạnh mẽ, nhu cầu vận chuyển hàng hóa ngày càng gia tăng. Tuy nhiên, đi kèm với sự sôi động ấy là tình trạng hàng hóa hư hỏng, bị thất lạc trong quá trình vận chuyển vẫn diễn ra khá phổ biến, gây bức xúc cho khách hàng và thiệt hại cho DN.
Từ đây, không ít trường hợp người dân gửi hàng qua các công ty vận tải, đơn vị giao nhận nhưng đến tay người nhận, hàng hóa lại bị móp méo, vỡ nát hoặc thậm chí “bốc hơi” không rõ lý do. Những mặt hàng dễ vỡ như: đồ điện tử, gốm sứ, thủy tinh…thường chịu rủi ro lớn, song ngay cả các sản phẩm thời trang, mỹ phẩm, nông sản cũng không tránh khỏi tình trạng hư hỏng, ẩm mốc do quá trình bảo quản, xếp dỡ thiếu chuyên nghiệp.
Trong đó, một số đơn vị vận chuyển vì chạy theo lợi nhuận nên chưa chú trọng đào tạo nhân viên, thiếu trang thiết bị bảo quản chuyên dụng. Công tác kiểm soát khâu trung chuyển, bốc xếp còn lỏng lẻo, dẫn đến việc ném, quăng hàng gây thiệt hại. Không ít trường hợp còn xảy ra thất thoát do nhân viên thiếu trung thực hoặc quản lý thiếu chặt chẽ. Điều này, khiến không ít khách hàng “ngậm bồ hòn làm ngọt” khi hàng hóa thất lạc, mất mát trong quá trình vận chuyển. Có những trường hợp, người gửi chỉ nhận được mức đền bù rất thấp dựa trên quy định nội bộ của nhà xe, đơn vị vận chuyển.
Do vậy, từ thực trạng trên khiến hậu quả không chỉ là thiệt hại về vật chất mà còn ảnh hưởng đến niềm tin của người tiêu dùng đối với dịch vụ vận chuyển. Trong khi đó, uy tín của DN bị suy giảm, kéo theo nguy cơ mất khách hàng trong dài hạn.
Đặc biệt, khung pháp lý về trách nhiệm bồi thường khi mất, hư hỏng hàng hóa vẫn còn nhiều bất cập, khiến khách hàng gặp khó khăn trong việc đòi quyền lợi. Thành viên CLB DN IMRIC – IRLIE nêu câu hỏi: Nếu mất, hư hỏng hàng hóa, quyền lợi của người gửi được pháp luật bảo vệ ra sao?
Ở trường hợp này, hợp đồng vận chuyển hàng hóa là sự thỏa thuận giữa các bên. Khi hàng hóa bị thất lạc, hư hỏng do lỗi của bên vận chuyển, người gửi hàng có thể yêu cầu bên vận chuyển bồi thường, trường hợp không thỏa thuận được mức bồi thường thì bồi thường theo giá trị thực tế.
Tại Điều 68 Luật Đường bộ 2024 nêu rõ, hàng hóa ký gửi là hàng hóa gửi theo xe ô tô kinh doanh vận tải hành khách mà người gửi không đi cùng trên xe, được thực hiện theo thỏa thuận giữa người kinh doanh vận tải và người gửi hàng.
Qua đó, người có hàng hóa ký gửi phải lập tờ khai gửi hàng hóa, trong đó kê khai tên, số lượng, khối lượng hàng hóa; tên, địa chỉ, số định danh cá nhân của người gửi và người nhận hàng hóa. Đơn vị kinh doanh vận tải có trách nhiệm kiểm tra hàng hóa ký gửi theo tờ khai gửi hàng hóa và xác nhận vào tờ khai gửi hàng hóa. Tờ khai gửi hàng hóa được lập thành 2 bản, mỗi bên giữ một bản. Người nhận hàng hóa ký gửi phải xuất trình giấy tờ tùy thân khi nhận hàng. Việc bồi thường thiệt hại hàng hóa ký gửi thực hiện theo quy định.
Qua tham chiếu Luật Đường bộ 2024 quy định, xe khách được miễn bồi thường thiệt hại hàng hóa ký gửi trong các trường hợp: do đặc tính tự nhiên hoặc khuyết tật vốn có của hàng hóa ký gửi hoặc hao hụt ở mức cho phép; do việc bắt giữ hoặc cưỡng chế của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền đối với hàng hóa ký gửi; do nguyên nhân bất khả kháng; do lỗi của người thuê vận tải, người áp tải hàng hóa của người thuê vận tải hoặc người nhận hàng hóa.
Tại Điều 530 Bộ luật Dân sự (BLDS) 2015, hợp đồng vận chuyển hàng hóa là sự thỏa thuận giữa các bên. Theo đó, bên vận chuyển có nghĩa vụ vận chuyển hàng hóa đến địa điểm đã định trong thời hạn thỏa thuận, bảo đảm an toàn cho hàng hóa; bên thuê vận chuyển có nghĩa vụ trả cước phí.
Điều này, có nghĩa bên vận chuyển phải giao hàng nguyên vẹn, đúng thời hạn, đúng nơi nhận thì bên thuê mới trả phí. Bên vận chuyển phải bồi thường khi để mất hoặc làm hư hỏng hàng. Bên vi phạm nghĩa vụ gây thiệt hại thì phải bồi thường toàn bộ.
Luật sư Đặng Thanh Sâm khuyến nghị, việc các nhà xe tự ban hành “quy định nội bộ” về mức bồi thường khi hàng hóa vận chuyển bị hư hỏng, thất lạc không thể có giá trị cao hơn quy định của pháp luật hiện hành. Ngoài ra, nếu muốn giới hạn mức bồi thường, nhà xe phải thông báo và được khách hàng đồng ý trước. Nếu khách hàng chưa từng biết hoặc ký vào điều khoản này, thì “quy định nội bộ” không có giá trị. Vì vậy, khi hàng hóa bị thất lạc, hư hỏng do lỗi của bên vận chuyển, người gửi hàng có thể yêu cầu bên vận chuyển bồi thường, trường hợp không thỏa thuận được mức bồi thường thì bồi thường theo giá trị thực tế.
Theo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2015, chỉ cơ quan Nhà nước có thẩm quyền mới được ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Nếu muốn giới hạn mức bồi thường, nhà xe phải thông báo rõ và được khách hàng đồng ý trước. Nếu khách chưa từng biết hoặc ký vào điều khoản này, thì ‘quy định nội bộ’ đó không có giá trị ràng buộc…
Tại Điều 534 BLDS quy định rất rõ nghĩa vụ của bên vận chuyển, trong đó quan trọng nhất là bảo đảm giao hàng đầy đủ, an toàn, đúng thời hạn và địa điểm. Qua đây, có nghĩa là hàng không được thiếu, không bị biến dạng, hư hỏng, mất khả năng sử dụng, và phải giao đúng người nhận. Đây là nghĩa vụ tiên quyết, nếu vi phạm, bên vận chuyển có thể bị buộc bồi thường thiệt hại…
Tại Điều 534 kết hợp với khoản 1 Điều 541 BLDS, bên vận chuyển phải bồi thường khi để mất hoặc làm hư hỏng hàng, trừ khi có thỏa thuận khác hoặc pháp luật quy định khác.
CTV TVPL Trần Ngọc Danh – Trung tâm tư vấn pháp luật Minh Sơn
