Có thể thấy, việc trợ giúp pháp lý là một chính sách nhân văn của Đảng và Nhà nước dành cho những người không có khả năng sử dụng dịch vụ pháp lý có thu phí, theo đó người nghèo, người yếu thế trong xã hội được sử dụng dịch vụ pháp lý miễn phí khi có vướng mắc, tranh chấp pháp luật.
Trong quá trình hoạt động của Viện Nghiên cứu Thị trường – Truyền thông Quốc tế (IMRIC) thường xuyên phối hợp Viện Nghiên cứu Chính sách pháp luật&Kinh tế hội nhập (IRLIE); Tạp chí Doanh nghiệp và Trang trại Việt Nam luôn xem công tác trợ giúp pháp lý góp phần giúp người dân giảm nghèo về pháp luật, do đó, Luật Trợ giúp pháp lý được Quốc hội thông qua năm 2006 và Luật Trợ giúp pháp lý được Quốc hội thông qua năm 2017 đều xác định người nghèo là nhóm đối tượng ưu tiên đầu tiên trong các nhóm đối tượng được trợ giúp pháp lý…
Cụ thể, vào sáng ngày 05/10/2025, tại số 414, đường Huỳnh Tấn Phát, phường Tân Thuận, TP.HCM. Viện IMRIC phối hợp Viện IRLIE; TC DN&TTVN giao Trung tâm tư vấn pháp luật Minh Sơn (TTTVPLMS) và Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm (TTLCC) tổ chức buổi tham vấn, phổ biến giáo dục pháp luật miễn phí bằng hình thức trực tiếp và trực tuyến. Đồng thời, truyền tải nội dung trên các trang tin điện tử, mạng xã hội, tạp chí in như: www.huongnghiepthitruong.vn (Viện IMRIC); www.chinhsachphapluat.vn (Viện IRLIE); www.tuvanphapluatvietnam.vn (Trung tâm TVPLMS); www.thamvanphapluat.vn (Trung tâm TTLCC); www.nghiencuupldautu.vn và www.phattrienspcongnghe.vn (Hiệp hội Nghiên cứu, Tư vấn về Chính sách, pháp luật cho hoạt động đầu tư tại Việt Nam “AVRCIPL”); www.bestlife.net.vn; www.doanhnghiepnongnghiep.vn (liên kết Tạp chí Doanh nghiệp và Trang trại Việt Nam); www.vanhoacongdong.vn (Hiệp hội Phát triển Văn hoá cộng đồng Việt Nam)…
Như vậy, với sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, các Bộ, ngành, địa phương, Trung tâm tư vấn pháp luật Minh Sơn và Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm về công tác trợ giúp pháp lý cho người nghèo, người yếu thế được triển khai đồng bộ, thống nhất trên toàn quốc và được thực hiện thường xuyên, trong đó chú trọng các hoạt động hỗ trợ trực tiếp cho người nghèo, người yếu thế như: thực hiện vụ việc trợ giúp pháp lý; truyền thông về trợ giúp pháp lý ở cơ sở; nâng cao năng lực đội ngũ người thực hiện trợ giúp pháp lý, đội ngũ người tham gia trợ giúp pháp lý…
Cùng với đó, các hoạt động trợ giúp pháp lý được Viện IMRIC; Viện IRLIE; TC DN&TTVN và Trung tâm tư vấn pháp luật Minh Sơn; Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm tuyên truyền về các vụ việc trợ giúp pháp lý, với mong muốn ngày càng được nâng cao, nhiều vụ việc thành công, hiệu quả như người được trợ giúp pháp lý được tuyên không có tội hoặc được tuyên mức án nhẹ hơn hoặc chuyển tội danh hay thay đổi khung hình phạt thấp hơn so với mức đề nghị trong cáo trạng của Viện kiểm sát nhân dân…Đặc biệt, trong suốt thời gian qua trợ giúp pháp lý đã thể hiện rất tốt vai trò của mình trong việc đảm bảo việc xét xử vụ việc khách quan, đúng người, đúng tội, tránh được oan sai cho người dân cũng như đã thực hiện thành công chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước dành cho người nghèo, các đối tượng yếu thế trong xã hội. Trợ giúp pháp lý đã giúp người dân sử dụng pháp luật khi có tranh chấp, vướng mắc, giúp người dân “giảm nghèo về pháp luật”, đảm bảo trật tự an toàn xã hội, người dân yên tâm lao động để giảm nghèo về kinh tế…
Tại buổi tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật miễn phí lần này, Viện trưởng Viện IMRIC Hồ Minh Sơn – Giám đốc Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm đã phân tích tình huống pháp lý liên quan người vợ trẻ sát hại chồng và vụ người phụ nữ tử vong sau khi mất điện thoại cụ thể như sau:
Thứ nhất: Tình huống pháp lý liên quan người vợ trẻ sát hại chồng?
Qua theo dõi báo chí đưa tin, vào ngày 2/10 vừa qua, Phòng Cảnh sát hình sự Công an TP Đà Nẵng đang tạm giữ hình sự Nguyễn Thị Hoài Thương (SN 1998, trú xã Trà Linh, Đà Nẵng) để điều tra hành vi giết người. Rạng sáng cùng ngày, Thương đến Công an xã Trà Linh tự thú sau khi sát hại chồng là Nguyễn Xuân Trường (SN 1987). Theo lời khai ban đầu, Thương thường xuyên bị chồng đánh đập. Vào tối 1/10, sau khi đi nhậu về, Trường tiếp tục cãi vã, đánh vợ và cầm dao dọa giết cả vợ cùng hai con nhỏ rồi ra phòng khách ngủ. Trong cơn uất ức, lợi dụng lúc chồng ngủ say, Thương đã dùng khăn tắm xé ra để trói tay chân Trường và lấy một đoạn dây dù siết cổ khiến nạn nhân tử vong.
Thông qua sự việc này, các thành viên Câu lạc bộ Doanh nhân IMRIC – IRLIE nêu câu hỏi: Người vợ trẻ ở xã Trà Linh (TP Đà Nẵng) siết cổ chồng tử vong, khai từng nhiều lần bị chồng bạo hành, dọa giết. Nếu được xét bối cảnh, diễn biến hành vi như vậy, người vợ sẽ phải đối diện hình phạt nào?
Theo đó, nếu ở trường hợp lời khai của Nguyễn Thị Hoài Thương phù hợp với các chứng cứ khác trong vụ án, hành vi có thể đã cấu thành tội giết người theo khoản 1 Điều 123 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017). Thì khung hình phạt cho tội danh này rất nghiêm khắc: từ 7 – 15 năm tù (Khoản 2) hoặc 12 – 20 năm tù, tù chung thân, thậm chí tử hình.
Thế nhưng, việc Thương khai từng bị chồng thường xuyên đánh đập, dọa giết cũng sẽ được cơ quan điều tra làm rõ. Căn cứ theo điểm e, khoản 1, Điều 51 Bộ luật Hình sự thì nếu xác định đây là nguyên nhân trực tiếp khiến bị cáo uất ức, kích động tinh thần mà phạm tội, thì có thể xem xét tình tiết giảm nhẹ “Phạm tội trong trường hợp bị kích động về tinh thần do hành vi trái pháp luật của nạn nhân gây ra”.
Căn cứ theo Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017) – về mặt pháp lý, hành vi tước đoạt mạng sống người khác, nhận thức được hậu quả nhưng vẫn cố ý thực hiện sẽ liên quan đến cấu thành của các tội danh về hành vi giết người.
Tùy kết quả điều tra, cơ quan tố tụng cũng có thể xem xét các tội danh khác. Nếu xác định đối tượng Thương gây án trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh do hành vi trái pháp luật của nạn nhân (đối với Thương hay những người thân thích của Thương) trong đó có thể áp dụng Điều 125 – Tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh, với mức án 6 tháng đến 3 năm tù.
Có thể thấy, nếu hành vi của Thương được xem là vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng, thì có thể xử lý theo Điều 126 Bộ luật Hình sự, với mức án cải tạo không giam giữ đến 2 năm hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 2 năm: phòng vệ chính đáng là hành vi chống trả cần thiết để bảo vệ quyền, lợi ích chính đáng của mình, của người khác hoặc lợi ích của nhà nước, cơ quan, tổ chức. Vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng là hành vi chống trả rõ ràng quá mức cần thiết, không phù hợp với tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi xâm hại.
Xin khuyến nghị thêm, để đi đến kết luận cuối cùng, cơ quan tiến hành tố tụng sẽ không chỉ làm rõ hành vi của người vợ đã thực hiện mà còn xem xét toàn diện nguyên nhân xảy ra sự việc, bối cảnh, diễn biến hành vi, hoàn cảnh người thực hiện hành vi vi phạm…để có thể xem xét và xử lý vừa đúng quy định pháp luật vừa đảm bảo tính nhân văn, khoan hồng.
Thứ hai: Tình huống pháp lý người phụ nữ tử vong sau khi mất điện thoại?
Qua theo dõi báo chí đưa tin, vào ngày 21/9 vừa qua, tại phường Long An (Tây Ninh), chị N.T.T.T (SN 1979, bị bại liệt) đang ngồi tại sạp bán hàng thì một đôi nam nữ đi xe máy tiếp cận. Người phụ nữ giả vờ mua ổi rồi bất ngờ giật chiếc điện thoại Samsung trị giá khoảng 2,5 triệu đồng trên tay chị T. và cùng đồng bọn tẩu thoát. Đến sáng hôm sau ngày 22/9, gia đình phát hiện chị T. đã tửvong trong phòng ngủ. Vào cuộc điều tra, Công an phường Long An xác định 2 nghi phạm là Nguyễn Tiến Đạt (26 tuổi, trú Tây Ninh) và Trúc (32 tuổi, trú An Giang).
Dưới góc độ pháp lý, ông Hồ Minh Sơn phân tích cho rằng vụ án này cần được xử lý nghiêm minh để bảo vệ người yếu thế trong xã hội. Trong đó, quyền sở hữu tài sản của công dân là khách thể được luật hình sự bảo vệ, mọi hành vi xâm phạm đều phải bị xử lý nghiêm. Trong vụ việc này, 2 đối tượng đã lợi dụng việc nạn nhân bị khuyết tật bẩm sinh, không có khả năng tự vệ để chiếm đoạt điện thoại rồi nhanh chóng bỏ chạy. Như vậy, đối với hành vi này đã cấu thành tội Cướp giật tài sản và hình phạt được quy định tại điểm g, khoản 2, Điều 171 Bộ luật Hình sự, với khung hình phạt cao nhất là 10 năm tù.
Sau khi bị chiếm đoạt tài sản, nạn nhân đã tử vong. Cơ quan chức năng xác minh nguyên nhân của sự việc, song có thể thấy việc các đối tượng nhằm vào một người khuyết tật nặng để cướp giật là hành vi không thể chấp nhận.
Như vậy, hành vi của 2 nghi phạm tỏng sự việc này có dấu hiệu cấu thành tội Cướp giật tài sản được quy định tại Điều 171 Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017. Tại khoản 2, Điều 171 nêu rõ: “Phạm tội đối với người dưới 16 tuổi, phụ nữ mà biết là có thai, người già yếu hoặc người không có khả năng tự vệ… thì bị phạt tù từ 3 năm đến 10 năm.
Tại khoản 4, Điều 171 quy định: “Phạm tội thuộc một trong các trường hợp làm chết người hoặc gây thương tích, gây tổn hại sức khoẻ của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm hoặc tù chung than…
Căn cứ theo khoản 4, Điều 171 Bộ luật Hình sự, nếu cơ quan điều tra xác định được mối quan hệ nhân quả giữa hành vi cướp giật và cái chết của nạn nhân, các nghi phạm có thể bị xử lý mức hình phạt cao hơn rất nhiều, có thể lên đến 20 năm tù hoặc tù chung thân.
Cạnh đó, quá trình điều tra cũng sẽ làm rõ vai trò đồng phạm của từng người liên quan: ai là người trực tiếp thực hiện hành vi phạm tội, ai là người giúp sức hoặc giữ vai trò chủ mưu. Đây là căn cứ quan trọng để tòa án lượng hình và áp dụng mức hình phạt phù hợp đối với từng bị cáo.
Xin khuyến nghị, đừng chỉ vì lòng tham, các nghi phạm đã bất chấp đạo lý để chiếm đoạt một chiếc điện thoại, khiến phía sau là một bi kịch đau lòng. Vì vậy, cơ quan chức năng cần xử lý nghiêm minh theo quy định của pháp luật nhằm răn đe và phòng ngừa chung cho xã hội.
CTV TVPL Bùi Văn Hải (Trung tâm TTLCC) – CTV TVPL Trần Ngọc Danh (Trung tâm TVPLMS)
