Mới đây, Viện Nghiên cứu Thị trường – Truyền thông Quốc tế (IMRIC) có nhận được thưc của ông Nguyễn Đình Đồng (sinh năm 1958) liên quan đến thủ tục tái thẩm, chứng cứ mới, quyền của đương sự trong vụ tranh chấp thừa kế đất lúa…
Lời đầu tiên, Thường trực Viện IMRIC xin gửi lời tri ân, trân trọng đến ông đã thường xuyên quan tâm đến các toạ đàm khoa học, các buổi hội thoại, tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật. Đặc biệt, các phản biện khoa học của Viện IMRIC, theo đó ông đã tin tưởng gửi thư đến yêu cầu tư vấn.
Ngay sau khi tiếp nhận thông tin, chúng tôi đã tham chiếu Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật số 85/2025/QH15, xin được hồi đáp các nội dung của Ông nêu liên quan đến vụ việc: “tranh chấp thừa kế quyền sử dụng đất trồng lúa” như sau:
- Về việc Lời khai của Hợp tác xã và Kế toán tại Biên bản số 02, 03 ngày 15/4/2024 (sau khi đã có hai bản án số 04/2020/STDS và 76/2021/PTDS) xác nhận không có việc tặng cho ruộng bằng miệng năm 1996, ruộng đất vẫn thuộc về cụ Đón, có được coi là chứng cứ mới làm thay đổi bản chất vụ án theo Điều 352 Bộ luật Tố tụng dân sự hay không?
Căn cứ vào khoản 1 Điều 354, được sửa đổi, bổ sung bởi khoản 18 Điều 1 Luật số 85/2025/QH15, người có thẩm quyền kháng nghị theo thủ tục tái thẩm sẽ xem xét các tình tiết mới quan trọng mà đương sự, cơ quan, tổ chức, cá nhân không thể biết được khi Tòa án ra bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật, những tình tiết đó có thể làm thay đổi cơ bản nội dung bản án, quyết định.
Biên bản ngày 15/4/2024 có thể được coi là chứng cứ mới nếu: Chứa thông tin, sự việc khách quan, có giá trị làm thay đổi bản chất vụ việc; Nội dung không trùng lặp với những gì đã được Tòa án xem xét trước đây; Đây là thông tin mà ông không thể biết, không thể thu thập được trước khi vụ án kết thúc.
Tuy nhiên, việc xác định tài liệu này có phải là “chứng cứ mới” thực sự hay không thuộc thẩm quyền đánh giá, quyết định của người có thẩm quyền kháng nghị tái thẩm của Tòa án nhân dân tối cao, căn cứ vào toàn bộ hồ sơ và bối cảnh thực tế khi xét xét lại vụ việc.
- Sau khi Tòa án nhân dân cấp cao tại Hà Nội không kháng nghị theo thủ tục tái thẩm, việc ông tiếp tục gửi đơn đề nghị xem xét theo thủ tục tái thẩm đến Chánh án Tòa án nhân dân tối cao có đúng trình tự thủ tục và được pháp luật cho phép không?
Theo quy định hiện hành, sau khi cơ quan Tòa án nhân dân cấp cao không kháng nghị, ông hoàn toàn có quyền gửi đơn đề nghị tái thẩm đến Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, vì Chánh án Tòa án nhân dân tối cao là một trong những người có thẩm quyền xem xét, kháng nghị bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật theo thủ tục tái thẩm.
Tại khoản 1 Điều 354, sau khi thực hiện đúng trình tự (kể cả gửi cho TAND cấp cao mà không được chấp thuận kháng nghị), ông vẫn có quyền đề nghị tiếp tục đến Chánh án Tòa án nhân dân tối cao.
- Có thể đề nghị cơ quan báo chí hoặc cá nhân, tổ chức khác hỗ trợ chuyển đơn, xác nhận tiếp nhận đơn đến cơ quan có thẩm quyền không?
Ông hoàn toàn có quyền đề nghị chúng tôi yêu cầu Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm (TTLCC) chuyển giúp đơn và hỗ trợ xác nhận đã tiếp nhận đơn tới Tòa án nhân dân tối cao. Tuy nhiên, trách nhiệm pháp lý về việc thực sự tiếp nhận, xử lý và thông báo tiến độ giải quyết thuộc về bộ phận tiếp nhận hồ sơ và trả lời đơn thư của Tòa án nhân dân tối cao. Việc báo hoặc tổ chức chuyển giúp đơn chỉ có vai trò hỗ trợ, còn nghĩa vụ xác nhận chính thức thuộc về cơ quan Nhà nước. Ông nên giữ lại phiếu gửi, xác nhận chuyển phát của bưu cục và, nếu cần, liên hệ trực tiếp với Ban Tiếp công dân – TAND tối cao để hỏi về tiến trình tiếp nhận đơn của mình.
- Nếu Chánh án Tòa án nhân dân tối cao không kháng nghị theo thủ tục tái thẩm, ông không đồng ý với kết quả đó, phải làm gì, gửi cơ quan nào để được xem xét bảo vệ quyền lợi hợp pháp?
Căn cứ vào khoản 1 Điều 354, đã được sửa đổi, bổ sung, quyết định của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao về việc không kháng nghị theo thủ tục tái thẩm là quyết định cuối cùng theo luật định. Hiện chưa có quy định pháp luật nào cho phép khiếu nại hành chính hoặc khởi kiện tiếp về quyết định “không kháng nghị” của Chánh án TAND tối cao theo trình tự đặc biệt này.
Thế nhưng, thực tiễn bảo vệ quyền lợi phát sinh khi: Có tình tiết, chứng cứ thực sự đặc biệt khác xuất hiện sau này (không trùng lặp, làm thay đổi bản chất vụ án) thì ông có quyền thu thập, tiếp tục thực hiện lại thủ tục đề nghị tái thẩm; Nếu có căn cứ cho rằng bản án đã vi phạm nghiêm trọng đến quyền, lợi ích công dân, ông có thể phản ánh, kiến nghị hoặc làm đơn gửi tới các cơ quan của Quốc hội, đại biểu Quốc hội, Ủy ban Tư pháp Quốc hội, Mặt trận Tổ quốc hoặc các cơ quan báo chí khác để đề nghị giám sát xã hội và can thiệp ở góc độ chính sách – xã hội; Trường hợp Thanh tra Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao mở các đợt tổng rà soát, ông cũng có thể gửi lại kiến nghị phản ánh.
Vì vậy, về mặt tố tụng, khi Chánh án TAND tối cao đã không kháng nghị, trình tự tố tụng dân sự đặc biệt coi như đã kết thúc.
Tóm lại: Biên bản ghi lời khai của Hợp tác xã/kế toán chỉ được coi là chứng cứ mới nếu đáp ứng đủ các điều kiện, được Hội đồng xét xử tái thẩm đánh giá là tình tiết mới, quan trọng; Sau khi TAND cấp cao không kháng nghị, có thể tiếp tục gửi đơn đề nghị tái thẩm tới Chánh án TAND tối cao, đúng trình tự, pháp luật hiện hành cho phép; Ông có thể đề nghị cơ quan báo chí hỗ trợ, nhưng xác nhận chính thức thuộc trách nhiệm bộ phận tiếp nhận của TAND tối cao; Nếu không được kháng nghị tiếp, đây là quyết định cuối cùng, không có thủ tục hành chính khiếu nại tiếp theo, quyền khởi kiện hoặc khiếu nại đã kết thúc trừ các trường hợp đặc biệt phát sinh chứng cứ mới khác.
Trên đây là toàn bộ nội dung thư tư vấn của Viện Nghiên cứu Thị trường – Truyền thông Quốc tế (IMRIC) gửi đến ông. Trường hợp Ông cần hỗ trợ thêm về cách thức soạn thảo đơn từ hoặc các thủ tục thực tiễn tại Tòa án, xin vui lòng tiếp tục liên hệ để được hướng dẫn chi tiết hơn.
Kính chúc ông nhiều sức khoẻ, rất mong ông tiếp tục quan tâm đến các toạ đàm khoa học, hội thoại pháp lý, tuyên truyền phổ biến pháp luật nhằm lan toả trong cộng đồng, chúng tôi sẵn sàng hỗ trợ miễn phí đến các đối tượng yếu thế trong xã hội…
Viện trưởng Viện IMRIC Hồ Minh Sơn – Giám đốc Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm
