Trong quá trình hoạt động, ngoài công tác chuyên môn, Viện Nghiên cứu Chính sách pháp luật và Kinh tế hội nhập (IRLIE) phối hợp Viện Nghiên cứu Thị trường – Truyền thông Quốc tế (IMRIC) luôn xác định công tác phổ biến, giáo dục pháp luật là một trong những nhiệm vụ trọng tâm cần tập thực hiện, nhằm tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong công tác phổ biến, giáo dục phát luật, phát huy vai trò, hiệu quả quản lý nhà nước, quản lý xã hội bằng pháp luật. Qua đó, công tác phổ biến, giáo dục pháp luật (PBGDPL) ngày càng đi vào chiều sâu, trọng tâm, thống nhất, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.
Cụ thể, vào sáng ngày 11/09/2025, tại số 412, đường Huỳnh Tấn Phát, phường Tân Thuận, TP.HCM – Viện IMRIC; Viện IRLIE và Tạp chí Doanh nghiệp và Trang trại Việt Nam giao Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm (TTLCC) tổ chức buổi PBGDPL cho độc giả, các doanh nghiệp thành viên Câu lạc bộ Báo chí Truyền thông&Chính sách pháp luật (Viện IRLIE) và Câu lạc bộ Doanh nhân IMRIC – IRLIE (Viện IMRIC) bằng hình thức trực tuyến và trực tiếp…
Với đội ngũ luật gia, luật sư, các báo cáo viên pháp luật, tuyên truyền viên pháp luật là lực lượng nòng cốt đi đầu, đưa các chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước đến với mọi tầng lớp Nhân dân, nên đội ngũ này thường xuyên được rà soát, củng cố, kiện toàn và hoạt động phát huy hiệu quả. Theo đó, các luật gia, luật sư, các báo cáo viên pháp luật công tác ở nhiều ngành, lĩnh vực khác nhau, có trình độ từ cử nhân trở lên, nhiều người trong số đó là thạc sỹ, tiến sỹ, chuyên gia có kinh nghiệm lâu năm trong lĩnh vực pháp luật; báo cáo viên pháp luật thường xuyên được bồi dưỡng kiến thức pháp luật, kỹ năng phổ biến pháp luật, kỹ năng biên soạn tài liệu, kỹ năng nói chuyện trước công chúng…nhờ đó hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật được thực hiện bài bản, khoa học, hiệu quả hơn.
Đồng thời, việc xây dựng, nhân rộng các mô hình điểm, có hiệu quả về PBGDPL được các cơ quan, đơn vị, địa phương quan tâm nghiên cứu thực hiện, lựa chọn những cách làm hay, sáng tạo, hiệu quả trong công tác PBGDPL để thực hiện nhân rộng thực hiện, tổ chức biên tập và đăng tải chương trình sách nói pháp luật trên các trang mạng xã hội, trang tin điện tử trực thuộc như: www.bestlife.net.vn; www.huongnghiepthitruong.vn; www.chinhsachphapluat.vn; www.thamvanphapluat.vn; www.tuvanphapluatvietnam.vn; www.doanhnghiepnongnghiep.vn; www.nghiencuupldautu.vn; www.phattrienspcongnghe.vn và trên hai đặc san, Tạp chí Doanh nghiệp và Trang trại Việt Nam (in), Tạp chí Văn hiến Việt Nam góp phần tuyên truyền đến với các cơ quan, tổ chức, cá nhân, trong đó có các Trường đặc biệt dành cho những người yếu thế;…
Đặc biệt, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật đã được các cơ quan, đơn vị, địa phương quan tâm, tập trung đẩy mạnh thực hiện có hiệu quả, phát huy được vai trò, tầm quan trọng của công nghệ thông tin vào công tác phổ biến, giáo dục pháp luật trong tình hình mới. Cạnh đó, góp phần triển khai nhanh chóng, chính xác, kịp thời các chủ trương, chính sách hỗ trợ của Đảng và pháp luật Nhà nước đến toàn thể Nhân dân và doanh nghiệp.
Tại đây, các luật gia, luật sư, tư vấn viên pháp luật của Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm(TTLCC) đã phân tích 02 trường hợp cụ thể như sau:
Tình huống 1: Chưa ly hôn nhưng chung sống với người khác bị xử phạt thế nào?
Thành viên CLB DN IMRIC – IRLIE nêu câu hỏi: Tôi và chồng đang làm thủ tục ly hôn nhưng tôi phát hiện anh ta đang chung sống với người khác. Xin hỏi hành vi này có bị xử phạt không? Nếu có thì bị xử phạt thế nào?
Trong thời gian chưa có quyết định ly hôn của Tòa án, việc một người chung sống với người khác như vợ chồng vẫn bị xem là vi phạm pháp luật và có thể bị xử phạt.
Căn cứ theo Điều 57 Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014 thì trong trường hợp của chị, quan hệ vợ chồng chấm dứt khi có bản án hoặc quyết định ly hôn đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án.
Tại điểm c khoản 2 Điều 5 Luật này quy định rõ cấm người đang có vợ, có chồng mà chung sống như vợ chồng với người khác hoặc chưa có vợ, chưa có chồng mà chung sống như vợ chồng với người đang có vợ, có chồng.
Do đó, mặc dù chị và chồng đang trong quá trình làm thủ tục ly hôn, nhưng nếu chưa có quyết định, bản án có hiệu lực của Tòa án về việc chấm dứt quan hệ hôn nhân thì về mặt pháp lý, hai anh chị vẫn là vợ chồng hợp pháp. Việc chồng chị chung sống với người khác được xem là hành vi vi phạm pháp luật.
Tại điểm b khoản 1 Điều 59 Nghị định 82/2020 (được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 117/2024) với mức phạt tiền từ 3 – 5 triệu đồng đối với người đang có vợ hoặc có chồng mà chung sống như vợ chồng với người khác.
Căn cứ theo Điều 182 Bộ luật Hình sự – trường hợp nghiêm trọng còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội vi phạm chế độ một vợ, một chồng.
Ở góc độ nhân văn, Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm khuyến nghị những thời điểm nhạy cảm như giai đoạn ly hôn thường kéo theo nhiều cảm xúc và tổn thương. Việc nắm rõ quy định pháp luật sẽ giúp quý doanh nhân bảo vệ được quyền lợi chính đáng của mình…Song song đó, quý doanh nhân cũng cần cân nhắc lựa chọn cách hành xử phù hợp để vừa bảo vệ bản thân, vừa giữ được sự bình tĩnh cho quá trình giải quyết ly hôn.
Tình huống 2: Ba mất, tôi phát hiện người lạ có tên trong di chúc, phải làm sao?
Thành viên CLB DN IMRIC – IRLIE nêu câu hỏi: Người không có quan hệ huyết thống có được hưởng thừa kế theo di chúc hay không? Pháp luật quy định ra sao về trường hợp ‘ngoài luồng’?
Căn cứ theo Điều 613 BLDS 2015, người thừa kế có thể là cá nhân hoặc tổ chức, nhưng đối với cá nhân phải còn sống vào thời điểm mở thừa kế. Pháp luật Việt Nam hiện có hai hình thức thừa kế, thứ nhất là thừa kế theo di chúc, thứ hai là thừa kế theo pháp luật.
Thừa kế theo di chúc: Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết nên nếu người lập di chúc chỉ định người đó là người thừa kế theo di chúc thì họ có quyền thừa kế.
Thừa kế theo pháp luật: Thừa kế theo pháp luật (Điều 649, 650, 651 BLDS 2015) xác định hàng thừa kế dựa trên quan hệ hôn nhân, huyết thống hoặc nuôi dưỡng hợp pháp; Người chỉ “sống chung như vợ chồng” mà không đăng ký kết hôn không được pháp luật công nhận là vợ/chồng, nên không thuộc hàng thừa kế theo pháp luật.
Do đó, nếu không có đăng ký kết hôn hợp pháp, người đó không đương nhiên được chia thừa kế theo pháp luật. Chỉ khi có di chúc hợp pháp xác định đó là người thừa kế theo di chúc thì người đó mới có quyền hưởng thừa kế.
Căn cứ theo Điều 630 BLDS 2015, di chúc hợp pháp phải đáp ứng điều kiện về nội dung và hình thức, trong đó: Người lập minh mẫn, sáng suốt, không bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép.
Tại Điều 640, 643 Bộ luật Dân sự – nếu nghi ngờ không minh mẫn, bạn cần có chứng cứ chứng minh và tiến hành khởi kiện yêu cầu Tòa án tuyên bố di chúc vô hiệu. Chứng cứ cần chuẩn bị: Hồ sơ bệnh án, giấy khám bệnh chứng minh ba bạn mất năng lực hành vi hoặc không minh mẫn tại thời điểm lập di chúc; Lời khai nhân chứng, tài liệu về việc ông đang bệnh nặng hoặc có vấn đề tâm thần; Giám định chữ ký, chữ viết nếu nghi ngờ giả mạo.
Tại Điều 644 BLDS năm 2015 – nếu di chúc có giá trị thì người có tên trong di chúc sẽ được hưởng thừa kế. Như vậy, nếu di chúc hợp pháp và ghi rõ phần tài sản cho người phụ nữ (tạm gọi là bà A) thì bà ấy được hưởng đúng nội dung di chúc. Thế nhưng, khi tiến hành phân chia thừa kế theo di chúc thì chú ý quyền lợi của những người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc.
Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm (TTLCC) khuyến nghị, cần lưu ý rằng người không có quan hệ huyết thống (theo lời kể của quý doanh nhân) không “đương nhiên” được hưởng thừa kế chỉ vì sống chung mà là vì bà A có tên trong di chúc hợp pháp.
Tại Điều 651 Bộ luật Dân sự – trường hợp di chúc không hợp pháp thì đương nhiên bà A không được hưởng thừa kế vì thừa kế theo pháp luật chỉ áp dụng cho các chủ thể trong hàng thừa kế: vợ/chồng hợp pháp, cha mẹ, con đẻ, con nuôi hợp pháp.
Theo đó, người sống chung không đăng ký kết hôn không thuộc hàng thừa kế. Lúc này, di sản sẽ được chia theo pháp luật cho những người thuộc hàng thừa kế thứ nhất.
Viện trưởng Viện IMRIC, TS. Hồ Minh Sơn – Giám đốc Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm
