Người sử dụng trái phép chất ma túy là người có hành vi sử dụng chất ma túy mà không được sự cho phép của người hoặc cơ quan chuyên môn có thẩm quyền và xét nghiệm chất ma túy trong cơ thể có kết quả dương tính. Tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy là hành vi tập hợp một số người có nhu cầu sử dụng ma túy, chuẩn bị địa điểm, các dụng cụ, phương tiện, chất ma túy để tiến hành sử dụng trái phép chất ma túy. Tội phạm xâm phạm chế độ thống nhất quản lý của Nhà nước về chất ma túy.
Cụ thể, công an Thành phố Hồ Chí Minh mới đây đã đã khởi tố bị can, bắt tạm giam một số ca sĩ, người mẫu về hành vi tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy. Căn cứ vào cấu thành của hành vi mà người phạm tội có thể phải chịu các hình phạt tương ứng. Theo đó, công an Thành phố Hồ Chí Minh đã khởi tố bị can, bắt tạm giam người mẫu An Tây, ca sĩ Chi Dân và Nguyễn Đỗ Trúc Phương (KOL có ảnh hưởng trên mạng xã hội) về hành vi tổ chức sử dụng trái phép chất ma tuý, riêng người mẫu An Tây còn bị khởi tố thêm về hành vi tàng trữ trái phép chất ma túy. Cách đây một tháng, ca sĩ Chu Đăng Thanh (vẫn thường được biết đến với nghệ danh Chu Bin) đã bị tạm giữ để điều tra về hành vi tổ chức, sử dụng trái phép chất ma túy. Chu Bin từng tham gia cuộc thi Vietnam Idol và lọt Top 30.
Nhóm người nổi tiếng vừa bị bắt vì ma túy gồm: ca sĩ Chi Dân, người mẫu An Tây cùng “cô tiên từ thiện” Nguyễn Đỗ Trúc Phương.
TS. Hồ Minh Sơn – Viện trưởng Viện Nghiên cứu Thị trường – Truyền thông Quốc tế (IMRIC), Giám đốc Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm (TTLCC) dẫn chứng luật, trước đó theo Bộ luật Hình sự 1999, hành vi sử dụng trái phép chất ma túy được coi là tội phạm và bị xử lý hình sự. Tuy nhiên, đến năm 2009, khi sửa đổi, bổ sung Bộ luật này, tội danh sử dụng trái phép chất ma túy đã được bãi bỏ. Hiện, Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) cũng không quy định đây là một tội danh.Việc không hình sự hóa hành vi sử dụng trái phép chất ma túy xuất phát từ quan điểm xem người nghiện là nạn nhân của tệ nạn xã hội, mắc phải một hiện tượng bệnh lý mà hiện nay chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu. Để hỗ trợ người nghiện vượt qua cám dỗ và làm lại cuộc đời, cần có sự giúp đỡ kiên trì, lâu dài từ gia đình, xã hội, kết hợp với các liệu pháp tâm lý, động viên nhằm xóa bỏ mặc cảm. Áp dụng Bộ luật Hình sự 1999 cho thấy, số lượng người bị xử lý hình sự về hành vi sử dụng trái phép chất ma túy không nhiều; tác dụng giáo dục, răn đe, phòng ngừa không cao và không khắc phục được tình trạng tái nghiện.
Từ đó, Bộ luật Hình sự 2015 tiếp tục kế thừa quan điểm phi hình sự hóa hành vi này, không quy định hành vi sử dụng trái phép chất ma túy là tội phạm. Tuy, không bị xử lý hình sự, hành vi sử dụng trái phép chất ma túy vẫn bị coi là vi phạm pháp luật và sẽ bị xử phạt hành chính căn cứ theo Điều 23 Nghị định 144/2021/NĐ-CP. Cụ thể, người vi phạm sẽ bị phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 1.000.000 đến 2.000.000 đồng. Mặt khác, trong một số trường hợp quy định tại Luật Xử lý vi phạm hành chính và Luật Phòng, chống ma túy, người sử dụng trái phép chất ma túy có thể bị đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc.
Trong trường hợp một nhóm đối tượng tụ tập, sử dụng trái phép chất ma túy thì tùy vào tích chất và mức độ vi phạm mà sẽ phải chịu những chế tài khác nhau. TS. Hồ Minh Sơn phân tích có 4 khung hình phạt đối với tội tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy, cụ thể sau: Căn cứ theo Điều 255 Bộ luật hình sự 2015, sửa đổi, bổ sung 2017 quy định về Tội tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy, cụ thể như sau:
Bị phạt tù từ 02 đến 07 năm đối với người nào tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy dưới bất kỳ hình thức nào.
Bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm trong các trường hợp: Phạm tội 02 lần trở lên; Đối với 02 người trở lên; Đối với người từ đủ 13 tuổi đến dưới 18 tuổi; Đối với phụ nữ mà biết là có thai; Đối với người đang cai nghiện; Gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60%; Gây bệnh nguy hiểm cho người khác; Tái phạm nguy hiểm.
Bị phạt tù từ 15 năm đến 20 năm nếu: Gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 61% trở lên hoặc gây chết người; Gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người từ 31% đến 60%; Gây bệnh nguy hiểm cho 02 người trở lên; Đối với người dưới 13 tuổi.
Bị phạt tù 20 năm hoặc tù chung thân: Gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người 61% trở lên; Làm chết 02 người trở lên.
Mặt khác, người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng, phạt quản chế, cấm cư trú từ 01 năm đến 05 năm hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.
Trong khi đó, đối với trường hợp người sử dụng trái phép chất ma túy đồng thời thực hiện thêm một hoặc nhiều hành vi khác như: mua bán, tàng trữ, vận chuyển trái phép chất ma túy,… họ sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự tương ứng với từng hành vi đó. Cụ thể, nếu người này không chỉ sử dụng mà còn tàng trữ chất ma túy với mục đích sử dụng hoặc thực hiện hành vi mua bán hay vận chuyển, các hành vi này sẽ được xử lý độc lập theo các tội danh khác nhau được quy định trong Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017).
Pháp luật Việt Nam coi các hành vi như mua bán, tàng trữ, hoặc vận chuyển ma túy là cực kỳ nguy hiểm bởi đây chính là nguồn gốc thúc đẩy sự phát triển của tệ nạn nghiện ngập, hủy hoại không chỉ cá nhân mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển của xã hội. Việc sử dụng ma túy chỉ được xem như tình tiết bổ sung trong quá trình điều tra và xét xử các tội danh liên quan, không làm thay đổi bản chất hoặc mức độ nguy hiểm của các tội danh khác mà người phạm tội thực hiện.
Mong rằng, thông qua trao đổi với TS. Hồ Minh Sơn chia sẻ về yếu tố pháp lý, tác giả bài viết muốn góp phần vào việc tuyên truyền để mọi người dân là một tuyên truyền viên hiểu thấu đáo và nâng cao kiến thức, hiểu biết về pháp luật, nhận thức được ranh giới giữa đúng và sai, tính nghiêm minh của pháp luật để phòng ngừa, đấu tranh và tố giác tội phạm ma túy; kiên quyết không để tệ nạn ma túy có cơ hội xâm nhập vào cộng đồng, qua đó phát huy vai trò, trách nhiệm, sự phối hợp đồng bộ, công tác tuyên truyền phổ biến pháp luật ngày càng sâu rộng, đa dạng các hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật phù hợp với nhận thức và nhu cầu hiểu biết pháp luật của từng người.
Văn Hải – Tuấn Tú (TVVPL Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm)
